Christiansborg, Rosenborg i Amelianborg czyli trzy gniazda Oldenburgów

Dynastia Oldenburgów rządzi Królestwem Danii od prawie 600 lat. Monarchia przeszła w tym czasie burzliwą drogę od sytemu elekcyjnego, przez absolutny, aż po parlamentarny. Niezmiennie jest jednak rządzona przez królewski ród Oldenburgów, którego najbardziej widocznymi symbolami stały się spektakularne królewskie siedziby. Prawdziwe gniazda Oldenburgów!

Zamek w Kopenhadze

Historia najwspanialszego pałacu Kopenhagi sięga pierwszych wieków duńskiej monarchii. W 1167 roku biskup Absalon – doradca i towarzysz króla Waldemara Wielkiego, wódz i wojownik, założyciel Kopenhagi – na miejscu dzisiejszego pałacu wzniósł warowny zamek. Zlokalizowany został na niewielkiej wyspie w sąsiedztwie biegnącego nad Bałtyk szlaku handlowego. Dwa wieki później w połowie XIV wieku w gruzy obróciły go oddziały Hanzy wojujące z duńskim królestwem o panowanie nad Bałtykiem. Zamek szybko odbudowano. W rękach biskupów Roskilde pozostał do 1417 roku kiedy na własność duńskiej monarchii przejął go król Eryk Pomorski – dziedzic zbudowanej przez królową Małgorzatę unii kalmarskiej łączącej ze sobą wszystkie państwa Skandynawii. W połowie XV wieku zamek stał się główną siedzibą duńskich królów. Był wielokrotnie przebudowywany, rozbudowywany oraz modernizowany zgodnie z aktualnymi stylami architektonicznymi. W XVI wieku król Chrystian III przekształcił go ze średniowiecznej warowni w renesansową rezydencję. U progu wieku XVIII król Fryderyk IV wszystkie zamkowe skrzydła podniósł do poziomu pięciu kondygnacji nadając królewskiej siedzibie barokowy charakter.

Pierwszy i Drugi Christiansborg

W 1730 roku na duńskim tronie zasiadł król Christian VI. Mimo, że od zakończenia przebudowy kopenhaskiego zamku minęły zaledwie dwa lata nowy władca zdecydował… o jego rozbiórce. Na jego miejscu w latach 1733-1745 architekt Elias David Häusser wzniósł wspaniałą rokokową rezydencję, która od imienia króla nazwana została Christiansborg’iem. Ociekający bogactwem pałac cieszył swym przepychem dwór Oldenburgów zaledwie przez pięć dekad. Spłonął w straszliwym pożarze już w 1794 roku. Decyzja o odbudowie pałacu była tylko kwestią czasu. W latach 1803-1828 architekt Christian Frederik Hansen pokierował budową neoklasycystycznego pałacu. Dla odróżnienia od poprzedniej budowli nazwano go Drugim Christiansborg’iem. Mimo, że prace budowalne dobiegły końca, a pałac ponownie olśniewał bogactwem, rodzina królewska już do niego nie wróciła. Oldenburgowie postanowili na stałe zamieszkać w innym kopenhaskim pałacu – Amelianborg’u. Jedynym duńskim władcą mieszkającym w Drugim Christiansborg’u w latach 1852-1863 był król Fryderyk VII. Pałacowe komnaty były ponadto wykorzystywane do przyjmowania oficjalnych wizyt oraz obrad duńskiego parlamentu. Historia neoklasycystycznej rezydencji także okazała się krótka. Po pól wieku Drugi Christiansborg również strawił pożar, z którego ocalała jedynie zamkowa kaplica.

Trzeci Christiansborg

Trzeci Christiansborg, który można podziwiać w duńskiej stolicy po dziś dzień, powstał na miejscu poprzednich pałaców, zgodnie z projektem architekta Thorvalda Jørgensena, w latach 1907-1928. Został zaprojektowany w stylu neobarokowym swą formą nawiązując do Pierwszego Christiansborg’u. Pałacowy budynek został przewidziany nie tylko jako siedziba Oldenburgów, ale również duńskiego parlamentu, premiera oraz ministerstw. Obecnie stanowi jedną z najwspanialszych królewskich rezydencji w Europie, jednocześnie pozostając niemym świadkiem najważniejszych wydarzeń Królestwa Danii. To właśnie na balkonie Christiansborg’u w 1972 roku rozpoczęła swe panowania obecna duńska królowa – Małgorzata II. W pałacowej kaplicy odbywają się królewskie śluby i chrzty. W zamku przyjmowane są koronowane głowy oraz przywódcy państw Europy i świata. Pałacowe wnętrza wypełniają dzieła sztuki, bogato zdobione meble oraz pamiątki historyczne. Najważniejszym pomieszczeniem w pałacu jest Sala Tronowa. Nad królewskim tronem góruje wspaniałe malowidło ukazujące legendarne początki duńskiej flagi. Ta spaść miała z nieba królowi Waldemarowi II w czasie jego nadbałtyckiej krucjaty w 1219 roku. Wystrój poszczególnych komnat prowadzi gości poprzez burzliwą historię Danii szczególnie podkreślając dokonania obecnie panującej gałęzi Oldenburgów – rodu Glücksburg. Jedna z komnat bezpośrednio nawiązuje do założyciela dynastii Chrystiana IX. Jej podłogę zdobi ogromny dywan z herbem duńskich sił zbrojnych, który parlament podarował królowej Małgorzacie II z okazji 40-lecia jej panowania. W innej komnacie – Fredensborg Hall – dominującym motywem wystroju jest ogromne malowidło przedstawiające właśnie Chrystiana IX w otoczeniu członków rodziny zasiadających na różnych europejskich tronach od Grecji po Rosję. Największą salą Christiansborg’u jest Wielka Sala o wymiarach 14m x 40m, mogąca pomieścić 400 osób. Jej ściany zdobi 17 monumentalnych gobelinów artysty Bjørna Nørgaarda opowiadających ponad tysiącletnią historie Danii. Duńskie firmy i organizacje podarowały je królowej Małgorzacie z okazji jej 50-tych urodzin. Poza królewskimi oraz rządowymi komnatami na cały pałacowy kompleks składają się jeszcze kaplica, królewskie kuchnie, stajnie, teatr oraz podziemia z ruinami średniowiecznego zamczyska Absalona.

Rosenborg

Zamek Rosenborg został wybudowany u progu XVII wieku jako podmiejska, renesansowa rezydencja Chrystiana IV i szybko awansował do roli ulubionej siedziby króla. Władca tak bardzo upodobał sobie zamek, że zapragnął dokonać żywota właśnie w jego murach. Tak też się stało. Król zmarł w zamku w 1648 roku. Przez kolejne sto lat wszyscy kolejni Oldenburgowie szukali wytchnienia w jego murach i ogrodach. Swoje znacznie zaczął tracić w pierwszej połowie XVIII wieku. Schronienie rodzinie królewskiej dał jednak jeszcze dwukrotnie: po pożarze Christiansborg’u w 1794 roku i podczas angielskiego ataku na Kopenhagę w 1801 roku. W 1838 roku król udostępnił jego wnętrza zwiedzającym. A było i jest co oglądać… Zamek Rosenborg pełen jest pamiątek świadczących o potędze Królestwa Danii oraz dynastii Oldenburgów. Ściany i sufity poszczególnych komnat zdobią wizerunki członków królewskiej rodziny. W jednej z nich słynna królowa Amelia przedstawiona została jako… bogini Hera. Największą i najbardziej spektakularną salą zamkową jest znajdująca się na drugim piętrze Wielka Sala. Znajdują się w niej królewskie trony chronione przez trzy srebrne lwy z 1670 roku. Na ścianach wisi 12 ogromnych gobelinów przedstawiających zwycięskie bitwy króla Chrystiana V z wojny ze Szwecją w latach 1675-1679. Sufit zdobi herb duńskiej armii. Jeszcze większe skarby Rosenborg kryje w swoich piwnicach. Znaleźć można w nich regalia Oldenburgów, na czele z olśniewającymi królewskimi koronami. Zamek otaczają zielone, renesansowe ogrody. Najstarsze królewskie ogrody w Danii.

Amelianborg

Kompleks pałacowy Amelianborg powstał w XVIII wieku na terenach spustoszonych przez pożar z 1689 roku jako część nowej dzielnicy Kopenhagi – Frederiksstaden – zaplanowanej z okazji 300-letniej rocznicy panowania dynastii Oldenburgów. Jego nazwa pochodzi od letniego pałacu Sophie Amalienborg, który spłonął we wspomnianym już pożarze. Autorem zabudowań nowej dzielnicy, włącznie z czterema pałacami, był architekt Nicolai Eigtved, a nad jego realizacją czuwał sam hrabia Adam Gottlob von Moltke – premier i faktyczny władca Danii doby króla Fryderyka V. Cztery identyczne rokokowe pałace zostały wzniesione wokół ośmiokątnego placu, w którego centrum ustawiony został pomnik króla Fryderyka V odzianego w strój rzymskiego cesarza. Wszystkie cztery pałace wznieśli i ufundowali przedstawicieli duńskiej arystokracji, na czele z samym hrabią Moltke. Ostatnim i najbardziej spektakularnym elementem nowej dzielnicy okazał się Kościół Marmurowy. Jego budowa trwała aż… 145 lat. Kościół został ostatecznie ukończony w 1894 roku już w stylu neoklasycystycznym. Cały kompleks pałacowy przeszedł na własność rodu Oldenburgów w 1794 roku. Duński władca zakupił Amelianborg po tym jak pożar strawił jego dotychczasową siedzibę – Christiasborg. Rokokowe pałace bardzo szybko z tymczasowej królewskiej siedziby stały się stałym miejscem zamieszkania rodziny królewskiej. Stan ten utrzymał się po dziś dzień. W Amelianborgu rezyduje obecnie królowa Małgorzata II oraz następca tronu książę Fryderyk. Pałacu strzeże królewska gwardia.

Piotr Worwa

Bibliografia:

Christiansborg Palace. Guide book, The Agency for Palaces and Cultural Properties, 2015.

Rosenborg. Guide, Kongernes Samiling, The Royal Danish Collection

Rosenborg. Castle history, www.kongernessamling.dk

The history of Amalienborg, kongernessamling.dk

Tytułowa grafika: Pałac Christiansborg widziany z Mostu Marmurowego. Na pierwszym planie dwa ozdobne pawilony. Zdjęcie mojego autorstwa, 2021 rok.