Kopenhaga – 10 pereł duńskiej architektury

Po pierwsze życie, potem przestrzeń, następnie budynki. Odwrotnie nigdy nie działa. (Jan Gehl, duński architekt i urbanista)

Kopenhaga, stolica Danii, to zaledwie 800 tys. miasto. Na tle europejskich metropolii liczba ta nie robi wrażenia, a Kopenhaga jawi się jako miasto prowincjonalne. To co mogłoby wydawać się słabością, stało się siłą miasta. Brak wysokich wieżowców, charakterystyczna portowa zabudowa oraz obecność wybitnych architektów sprawiły, że Kopenhaga wyrosła na miasto architektonicznie i urbanistycznie znakomite. Tradycja i historia w harmonijny sposób połączyły się tu z nowoczesnością tworząc perły… 10 pereł architektury Kopenhagi!

1. Kastellet

Kastellet to kopenhaska cytadela. Jest jedną z najlepiej zachowanych twierdz w tej części Europy. Jej budowę w 1626 roku zainicjował król Chrystian IV. Powstała na planie pięciokąta z bastionami w każdym narożniku. Od początku swego istnienia strzegła wejścia do kopenhaskiego portu. Była ważnym elementem obrony miasta przed wrogami Królestwa m.in. w 1807 roku kiedy po zaciętych walkach i dotkliwym bombardowaniu miasto zdobyli Brytyjczycy. Na terenie cytadeli znajdowały się koszary, magazyny, prochownia, więzienie, kościół i wiatrak. Kastellet został odnowiony pod koniec XX wieku. Dziś na jego terenie swoje koszary i biura ma duńskie wojsko.

2. The Round Tower – Okrągła Wieża

Okrągła Wieża to jeden z symboli Kopenhagi. Została wybudowana w połowie XVII wieku na rozkaz króla Christiana IV. Od początku swego istnienia pełniła trzy funkcję: obserwatorium astronomicznego, biblioteki i kościoła. Wysokość wieży to 34,8m. Aby dotrzeć na jej szczyt należy pokonać spiralną rampę, która wokół osi wieży obraca się 7,5 razy. Oś wieży wyznacza pusty rdzeń, który w 1760 roku stał się zerowym punktem dla geograficznych pomiarów Danii. Z wierzchołka wieży roztacza się piękny widok na całą Kopenhagę. Na jej szczycie, pod niewielką kopułą, znajduje się również obserwatorium astronomiczne, które jest najstarszym funkcjonującym obserwatorium w Europie.

3. Nyhavn – Nowy Port

Nyhavn, czyli Nowy Port, to najbardziej charakterystyczny kanał Kopenhagi. Z obu stron zabudowany jest kamienicami, których fasady zostały pomalowane na jaskrawe kolory. Zabudowa kanału Nyhavn pochodzi głównie z XVII i XVIII wieku. Najstarszy budynek został zbudowany w 1681 roku. Do dziś zachował oryginalny wygląd. Przez stulecia kanał i biegnąca wzdłuż ulica miały klasyczny portowy charakter. Przy Nyhavn rozładowywano towary ze statków, cumowali rybacy, swoje siedziby miały liczne domy publiczne. W XIX wieku w kolorowych kamienicach pomieszkiwał Andersen. Obecnie Nyhavn jest jedną z atrakcji turystycznych Kopenhagi słynącą z licznych barów, kawiarni i restauracji.

4. Kościół Najświętszego Zbawiciela

Kościół Najświętszego Zbawiciela to jedna z najciekawszych świątyń Kopenhagi. Został wybudowany z końcem XVII wieku. Jednak charakterystyczną wieże, według projektu architekta Lauridsa L. Thurah’a, dobudowano dopiero w połowie wieku XVIII. Projekt wieży zatwierdził król Fryderyk V. Wieża mierzy 90m wysokości. Posiada trzy kondygnację, przy czym najwyższa ma spiralną formę. Na jej szczyt prowadzi 400 stopni, z czego ostatnie 150 stopni znajduje się na zewnątrz wieży! Pierwszym, który zdobył wierzchołek wieży był król Fryderyk V. Zwieńczeniem wieży jest 4-metrowy posąg Chrystusa Zbawiciela na pozłacanym globusie.

5. Kościół Marmurowy

Kościół Marmurowy, a konkretnie Kościół Fryderyka, powstał w połowie XVIII wieku z okazji jubileuszu 300-lecia panowania dynastii Oldenburgów w Danii. Jego projektantem był Nicolai Eigtved. Kamień węgielny pod kościół w 1749 roku wmurował król Fryderyk V. Budowa ruszyła, jednak z powodu ogromnych środków, które pochłaniała (ważnym budulcem świątyni był bardzo drogi marmur norweski) została wstrzymana w 1770 roku. Ostatecznie kościół udało się dokończyć dopiero w 1894 roku. Świątynie zwieńczyła ogromna kopuła – największa kopuła Skandynawii – mierząca 31m wysokości i opierająca się na 12 kolumnach. Jej inspiracją była kopuła bazyliki św. Piotra w Rzymie. Wokół Kościoła Marmurowego wkrótce stanęły też pomniki wybitnych postaci duńskiego kościoła.

6. Kościół św. Albina

Kościół św. Albina to jedyny anglikański kościół w Danii. Powstał z końcem XIX wieku. Jego fundację wsparła duńska księżniczka Aleksandra i jej mąż Edward, późniejszy król Anglii Edward VII. Położenie kamienia węgielnego pod kościół św. Albina było wielką uroczystością, w której udział wzięli król Danii Chrystian IX i jego żona królowa Ludwika, car i carowa Rosji (siostra Aleksandry) oraz członkowie skandynawskich i greckich rodzin królewskich – członkowie królewskiego rodu Oldenburgów. Kościół prezentuje styl wiktoriańskiej architektury gotyckiej i wygląda jak typowy kościół angielski. Został posadowiony na palach. Jego projektantem był angielski architekt Arthur Blomfield.

7. Kościół Grundtvigs

Kościół Grundtvigs to unikalny kościół prezentujący duński ekspresjonizm. Powstał w pierwszej połowie XX wieku na cześć duńskiego duchownego Nikolai F. S. Grundtvig’a – pastora, teologa i autora psalmów. Wykonano go z ponad 6 milionów tradycyjnych, duńskich, żółtych cegieł. Mierzy 49m wysokości, 76m długości i 35m szerokości. Może pomieścić nawet 1440 osób. Znajduje się w centrum osiedla mieszkaniowego, które zostało zaprojektowane w tym samym czasie, z tej samej cegły. Jego fasada przypomina ogromne kościelne organy. Autorem architektonicznego założenia był Peder V. Jensen-Klint.

8. Planetarium

Kopenhaskie Planetarium znajduje się nad brzegiem jeziora Skt. Jørgens Sø. Zostało nazwane na cześć słynnego duńskiego astronoma Tycho Brahe. Nowoczesny budynek planetarium został oddany do użytku w 1989 roku. Stałe wystawy planetarium koncentrują się na naukach przyrodniczych, astronomii i wyprawach kosmicznych. Wewnątrz znajduje się również kino, które w technologii 3D prezentuje piękno wszechświata. Budynek zaprojektował architekt Knud Munk.

9. Biblioteka Królewska

Biblioteka Królewska to biblioteka narodowa Danii i jedna z największych bibliotek w Europie. Historia księgozbioru królewskiego sięga XVII wieku. W kolejnych stuleciach biblioteczne zasoby poszerzali kolejni duńscy władcy z dynastii Oldenburgów. Z końcem XVIII wieku zbiory udostępniono dla szerszego grona społeczeństwa, a w połowie wieku XIX bibliotece nadano oficjalny status biblioteki publicznej. Historia nowoczesnego gmachu biblioteki zlokalizowanego nad dawnym kanałem portowym jest krótsza. Czarny Diament, bo tak nazywana jest biblioteka, otwarty został w 1999 roku. Szlifowany granit, którym obłożono budynek w słoneczne dni odbija w sobie płynące wody kanału. Budynek „płynie” wtedy wraz nimi. Jego autorami jest zespół architektów: Marten Schmidt, Bjame Hammer, John E. Lassen.

10. Opera House

Kopenhaska Opera to narodowa opera Danii i jedna z najnowocześniejszych oper świata. Nowoczesny budynek opery znajduje się na wyspie na dawnym kanale portowym. Uroczyście otwarty został w 2005 roku. Budynek przytłacza swym ogromem. Posiada 14 kondygnacji, w tym 5 podziemnych. Wewnątrz znajdują się dwie sceny: większa dla 1700 widzów oraz mniejsza dla 180 widzów. Pozostałe pomieszczenia zdobią obrazy, płaskorzeźby, rzeźby i wspaniałe żyrandole. Budynek zaprojektował architekt Henning Larsen.

Piotr Worwa

Bibliografia:

KOPENHAGA atrakcje turystyczne, tropter.com

Marmor Kirken, marmorkirken.dk

Materiały muzealne z The Round Tower

Materiały muzealne z kościoła św. Albina

Tytułowa grafika: Kościół Marmurowy, 2021 rok. Fot. Bartosz Miśkowiec