Ile przeżyć i wspomnień budzi w nas głos tego królewskiego dzwonu! Brzmi w tym uroczystym graniu modlitwa wieków o wolność i pomyślność Ojczyzny, a równocześnie jakieś wezwanie do uwalniania serc od wszystkiego, co jej może szkodzić, i do wznoszenia ducha ku tym wartościom, które nasze pokolenie przejęło ze wspaniałej tradycji ojców. (Jan Paweł II)
Król i dzwon
Dzwon Zygmunt został odlany w Krakowie w 1520 roku w odlewniczej jamie usytuowanej między bramami Floriańską, a Sławkowską. Jego fundatorem był Zygmunt I Stary, „z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, a także książę ziem: krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej, kijowskiej, ruskiej, wołyńskiej, pruskiej, mazowieckiej, podlaskiej, chełmińskiej, elbląskiej, pomorskiej, żmudzkiej, inflanckiej…”. Dzwon miał oddawać potęgę swego królewskiego imiennika. I oddawał… Na wieże Katedry Wawelskiej wciągnięty został za pośrednictwem drewnianej rampy i systemu kołowrotów 9 lipca 1521 roku.
Zygmunt I Stary, Lucas Cranach Młodszy. Źródło: Wikimedia Commons
Pęknięte serce
Wykonawcą dzwonu Zygmunta był ludwisarz z Norymbergi Hans Beham. Jego wysokość wynosi 2,41 m, a średnica u podstawy to 2,42 m. Całkowity ciężar dzwonu to 12 600 kg. Samo serce Zygmunta waży 365 kg. Oryginalne serce dzwonu wykuto z żelaza. Służyło 479 lat wykonując w tym czasie około 12 milionów uderzeń! W XIX stuleciu, wieku polskiej niewoli, pękało trzykrotnie w 1859, 1865 oraz 1876 roku. Za każdym razem było naprawiane. Ostatni raz oryginalne serce biło w dzwon Zygmunta w Boże Narodzenie 2000 roku. To wtedy wykryto jego kolejne, czwarte już pękniecie. Wtedy też zapadła decyzja o wymianie serca. Uszkodzone serce zastąpiono nowym, które bije od Wielkanocy 14 kwietnia 2001 roku. Dzwon Zygmunta w ruch wprawia 12 dzwonników. Jego dźwięczne bicie słychać z odległości 50 km! Dzwon Zygmunt nie jest jedynym dzwonem Katedry Wawelskiej. Na katedralnej wieży znajdują się jeszcze cztery duże dzwony: Urban (1364 rok, odlany z okazji otwarcia Akademii Krakowskiej), Kardynał (1455 rok), Wacław (1460 rok) oraz Stanisław (1463 rok).
Dzwon Zygmunt. Źródło: Zygmunt Put, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons
Na chwałę Królestwa!
Po raz pierwszy dzwon Zygmunt zabrzmiał na wawelskim wzgórzu 13 lipca 1521 roku. Odtąd „nie tylko Bogu Najwyższemu, ale także na chwałę domu Jagiellonów i Królestwa Polskiego miał dzwonić”. I dzwonił! Od 500 lat jego dźwięk towarzyszy najważniejszym wydarzeniom polskiej historii. Brzmiał podczas królewskich koronacji i pogrzebów, oznajmiał wielkie zwycięstwa polskiego oręża, ogłosił śmierć marszałka Józefa Piłsudskiego i wybór Karola Wojtyły na papieża… Po dziś dzień jego ogrom przypomina chwałę i potęgę Rzeczypospolitej. Serce Zygmunta niezmiennie bije w rytmie dumnych polskich serc.
Piotr Worwa
Bibliografia:
Gierlotka Stefan, Dzwony i ich historia, Mówią Wieki, nr 5/2024, s. 52-55.
katedra-wawelska.pl
Tytułowa grafika: „Zawieszenie dzwonu Zygmunta”, obraz Jana Matejki z 1874 roku. Źródło: Wikimedia Commons
