Złota Brama to jedna z nielicznych kijowskich pamiątek potęgi średniowiecznej Rusi. Była jedną z czterech bram w murach obronnych Kijowa. Została wzniesiona na rozkaz księcia Jarosława Mądrego około 1037 roku. Po dziś dzień stanowi symbol bogactwa i siły dawnej Rusi Kijowskiej.
Brama i miecz
Złota Brama przebojem wdarła się również do polskiej historii. 14 sierpnia 1018 roku Bolesław Chrobry na czele polskich oddziałów wkroczył do Kijowa. Książę Rusi i budowniczy Złotej Bramy Jarosław Mądry pierzchnął na północ. Jak mówi legenda Chrobry wjeżdżając do miasta miał uderzyć mieczem o wrota Złotej Bramy. Na mieczu pozostała szczerba. Tak Gall Anonim opisał ten moment:
A Bolesław bez oporu wkroczył do wielkiego i bogatego miasta i dobywszy z pochew miecza uderzył nim w Złotą Bramę.
Odtąd Szczerbiec, bo tak nazwano miecz Bolesława, stać się miał mieczem koronacyjnym królów polskich.
Bolesław I Chrobry pod Złotą Bramą w Kijowie. Obraz Jana Matejki. Źródło: Wikimedia Commons
Legenda i historia
Złota Brama dzięki legendzie w polskiej tradycji zagościła na wieki. Jak to jednak w legendach bywa nie wszystkie fakty muszą być prawdziwe. Bo choć Bolesław Chrobry faktycznie zdobył potężny Kijów to wyszczerbić miecza na złotych wrotach nie mógł. Złota Brama powstała bowiem już po śmierci polskiego władcy. Około 1037 roku, na pamiątkę zwycięstwa nad Pieczyngami, wzniósł ją książę kijowski Jarosław Mądry. Stanowiła część potężnych fortyfikacji średniowiecznego Kijowa znajdując się w ciągu, sięgających 14 metrów wysokości, wałów ziemnych. Oprócz funkcji militarnych brama pełniła również role ceremonialną. To przez Złotą Bramę do Kijowa wjeżdżali najznamienitsi goście, a w czasie najazdów i wojen jej upadek oznaczał zdobycie stolicy Rusi. W 1240 roku bramę zdemolowały mongolskie zagony Batu-chana, najeźdźca wyrżnął mieszkańców miasta, w gruzach legła cała Ruś. Kolejny raz na kartach historii Złota Brama pojawia się cztery stulecia później. Przez jej zniszczone wrota w 1648 roku do Kijowa wkroczył wódz Kozaków, Bohdan Chmielnicki.
Armia litewska wkracza do Kijowa w czasie powstania Chmielnickiego w 1651 roku, widoczne są ruiny Złotej Bramy, rysunek świadka tych wydarzeń Abrahama van Westervelda. Źródło: Wikimedia Commons
Oryginalne pozostałości bramy na pocz. XX wieku. Źródło: Wikimedia Commons
Złota Brama – widok obecny. Przed bramą widoczny pomnik księcia Jarosława Mądrego – księcia Rusi Kijowskiej i fundatora Złotej Bramy. To właśnie książę Jarosław musiał uchodzić w 1018 roku z Kijowa przed wojskami Bolesława Chrobrego. Ruski książę pomścił tę zniewagę w 1031 roku najeżdżając na Polskę w sojuszu z cesarzem niemieckim Konradem II. Rusko-niemiecki atak doprowadził wtedy do upadku króla Mieszka II. Zdjęcie pochodzi z mojego wyjazdu do Kijowa. Fot. Bartosz Miśkowiec.
Symbol i pamiątka
Mijały wieki. Złota Brama popadła w ruinę niszczona przez kolejnych najeźdźców idących ze wschodu oraz czas i naturę. W połowie XVIII wieku ruiny dawnej bramy zostały zasypane ziemią. Pierwsze próby zabezpieczenia bramy podjęto stulecie później, w latach 30. i 80. XIX wieku. Ostatecznie Złota Brama została całkowicie odnowiona z okazji 1500-lecia Kijowa dopiero w 1982 roku. Dziś stanowi jeden z najważniejszych zabytków miasta. Niezmiennie pozostaje także ważnym symbolem zarówno dla Ukraińców jak i Polaków, którzy widzą w niej pamiątkę dawnej chwały swych państw.
Piotr Worwa
Bibliografia:
Kronika Galla Anonima
Jasienica Paweł, Polska Piastów, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986.
ІСТОРІЯ СИМВОЛУ СТОЛИЦІ, zolotivorota.com.ua
Tytułowa grafika: Złota Brama – widok obecny. Zdjęcie pochodzi z mojego wyjazdu do Kijowa. Autor: Bartosz Miśkowiec
