Kolaborująca Austria

W czasach uporczywego wytykania Polsce rzekomych win z okresu II wojny światowej, z których Polacy mieliby się rozliczyć, warto przypomnieć jak z niemieckim totalitaryzmem „walczyły” inne europejskie państwa i narody. Pora na światło dzienne wyciągnąć garść niewygodnych prawd i faktów, ukazać historię, o której wielu chciałoby zapomnieć. A więc do dzieła!

Austro-Węgry

Wielonarodowa Monarchia Habsburgów przekształciła się w dualistyczne Austro-Węgry z końcem lat 60. XIX wieku. Ustrojowe i gospodarcze anachronizmy z każdą dekadą coraz mocniej obezwładniały to dawne europejskie mocarstwo rządzone przez cesarza Franciszka Józefa I. Już w połowie stulecia Habsburgowie wypchnięci zostali z Niemiec i Włoch. Monarchia ekspansję skierowała na Bałkany. Słabość państwa, wzrost międzynarodowego napięcia oraz zagrożenie ze strony carskiej Rosji mieniącej się obrońcą bałkańskich Słowian doprowadziły do stopniowego uzależnienia Austrii od potężnych Niemiec. Po wybuchu I wojny światowej, której bezpośrednią przyczyną stał się zamach w Sarajewie na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w 1914 roku, Austro-Węgry znalazły się w obozie państw centralnych jako najważniejszy sojusznik Niemiec. Wojska cesarza na frontach I wojny światowej radziły sobie słabo, a ich zdolności bojowe ostatecznie złamała rosyjska ofensywa Brusiłowa w 1916 roku. Niepowodzenia wojenne pogłębiły kryzys i wzmogły dążenia odśrodkowe podbitych narodów. Doprowadziło to do ostatecznego rozpadu państwa w 1918 roku. Los monarchii przypieczętował traktat z Saint-Germain-en-Laye zawarty rok później. Likwidował on Austro-Węgry, tworzył niezależną republikę austriacką z zakazem włączenia jej do Niemiec, redukował siły zbrojne do 30 tys. oraz nakładał obowiązek wypłaty reparacji.

Anschluss Austrii

Adolf Hitler snuł plany przyłączenia Austrii do Niemiec od początku swych rządów. Od 1932 roku na drodze do połączenia obu państw stał, rządzący żelazną ręką, kanclerz Austrii Engelbert Dollfuss. Swoją politykę opierał on na poparciu Włoch Mussoliniego, tworząc w Austrii system zwany austrofaszyzmem. W 1933 roku Dollfuss zdecydował o delegalizacji, coraz prężniej działającej, austriackiej partii nazistowskiej. Jednak już rok później został zamordowany przez austriackich nazistów podczas nieudanej próby puczu. Odtąd Hitler zaczął coraz mocniej dążyć do wcielenia Austrii do III Rzeszy. Wkrótce wymusił na nowym kanclerzu Austrii  Kurcie Schuschnigg’u ponowną legalizacje działalności nazistów, a w 1938 roku przyjęcie do rządu nazisty Arthura Seyss-Inquarta. Jeszcze tego samego roku sterroryzowany rząd austriacki podał się do dymisji, a nowym kanclerzem Austrii został właśnie Seyss-Inquart. 12 marca 1938 roku 200 tys. żołnierzy niemieckich, na zaproszenie nowego kanclerza, wkroczyło na teren Austrii.

Powitanie Hitlera

Wojska niemieckie były witane przez wiwatujące tłumy. Ludność Austrii powszechnie poparła Hitlera i z wielką radością przyjęła fakt wcielenia ich państwa do Rzeszy jako Marchii Wschodniej (Ostmark). Podczas wiecu poparcia w Wiedniu, na którym zgromadziło się 250 tys. ludzi, grzmiały słowa radiowego spikera:

Czyż istnieją słowa, które mogłyby opisać nasze uczucia, czyż serce i oczy są w stanie pojąć entuzjazm i radość, że Führer po tak długiej nieobecności znów jest w naszej stolicy.

W plebiscycie przeprowadzonym wiosną 1938 roku 99,75 % Austriaków opowiedziało się za Anschlussem. Nazistowska ideologia szczególną popularność uzyskała u ludzi młodych, a Hitler mógł wyruszyć w tryumfalną podróż po Austrii. Po złożeniu wieńców na grobie swych rodziców w Linzu tak przemówił do wiwatujących go tłumów:

Jeśli opatrzność wezwała mnie kiedyś z tego miasta, bym został przywódcą Rzeszy, to musiała mi zlecić misję, a misją tą mogło być tylko przywrócenie mego drogiego kraju rodzinnego Rzeszy Niemieckiej! Wierzyłem w te misję, żyłem i walczyłem dla niej i wierzę, że ją teraz wypełniłem!

Austriaccy zbrodniarze

Nie tylko Adolf Hitler był Austriakiem. Obywatele Austrii stanowili proporcjonalnie do liczby ludności największą grupę wśród personelu obozów koncentracyjnych. Zajmowali też ogromną ilość wysokich stanowisk w SS. Austriakami było około 10% komendantów niemieckich obozów koncentracyjnych oraz 40% dozorców i dozorczyń obozów zagłady. Austriakiem był Adolf Eichmann – główny koordynator i wykonawca planu ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej. Jego kierujący zagładą Żydów sztab w 70% składał się z obywateli Austrii! Głównym Urzędem Bezpieczeństwa Rzeszy kierował Austriak Ernst Kalltenburnner, a Komisariatem Rzeszy w Holandii zarządzał ostatni kanclerz Austrii Arthur Seyss-Inquart.

Kaci Polaków

W 1939 roku na Polskę uderzyły austriackie jednostki, które w 1938 roku stały się częścią Wehrmachtu. Na południu z polską 10. Brygadą Kawalerii Stanisława Maczka walczyły np. 4. Dywizja Lekka, 3. Dywizja Górska i 2. Dywizja Pancerna sformowane z oddziałów austriackich. Austriaccy żołnierze i oficerowie w niczym nie ustępowali swym niemieckim towarzyszom broni. Gdy wycofało się Wojsko Polskie, ofiarą Austriaków padała ludność cywilna. Ginęli ludzie, płonęły całe wsie i kościoły. W czasie niemieckiej okupacji, za terror na ludności polskiej w znacznym stopniu odpowiadały austriackie kadry Hitlera. Od 1942 roku akcją zagłady Żydów z Generalnego Gubernatorstwa, o kryptonimie Reinhardt, kierował Austriak Odilo Globocnik. Ten austriacki zbrodniarz zainicjował i koordynował również operacje wysiedleńczo-pacyfikacyjną na Zamojszczyźnie. W wyniku jego działalności śmierć poniosło nawet 2 mln obywateli polskich. Austriakiem był  Otto Gustav von Wächter – gubernator dystryktu galicyjskiego i krakowskiego Generalnej Guberni. Wächter był odpowiedzialny za eksterminację ludności żydowskiej na podległych sobie terenach oraz ograbienie Krakowa z bezcennych skarbów kultury. Nad Dunajem urodził się Franz Kutschera, dowódca SS i Policji na dystrykt warszawski Generalnego Gubernatorstwa, przez Polaków zwany katem Warszawy. Na przełomie 1943 i 1994 roku sterroryzował polską stolicę ogromną ilością łapanek i egzekucji. Zginął 1 lutego 1944 roku w zamachu przeprowadzonym przez Armie Krajową. Z Austrii pochodził również komendant obozów w Treblince i Sobiborze – Franz Stangl. Po latach, w czasie procesu, zeznał, że bywały dni, gdy dostarczano mu jednorazowo do zgładzenia nawet 18 tys. osób. Zawsze wykonywał zadanie…

Nierozliczone zbrodnie

Austria nigdy w pełni nie rozliczyła się ze swej nazistowskiej przeszłości. „Powinniśmy spróbować całą rzecz rozciągnąć w czasie” – stwierdził już w 1948 roku powojenny minister spraw wewnętrznych Austrii – Oskar Helmer. I tak też się stało. Odpowiedzialność za swe zbrodnie ponieśli tylko nieliczni Austriacy. Kat z Treblinki – Franz Stangl – przed sąd trafił dopiero w latach 70 i został skazany na dożywocie. Łagodność sądów i bezkarność zbrodniarzy przeszkadzały niewielu. Szybko okazało się bowiem, że w powojennej Austrii bardzo trudno znaleźć osoby nieobciążone wojenną przeszłością. Coraz powszechniejsze stawało się również przekonanie, że Austria była tylko „pierwszą ofiarą Hitlera”. Austriakom udało się bardzo skutecznie wylansować ten obraz także na świecie. Stan ten trwa do dziś. Co więcej, niechlubna przeszłość jest dziś w Austrii systematycznie zacierana, a ślady zbrodni niszczone. Na terenach obozów koncentracyjnych powstają luksusowe wille i osiedla. Krematorium obozu KL Gusen wykupili, ratując przed zniszczeniem, ostatni żyjący więźniowie obozu. Jeszcze w 2020 roku w obronie pozostałości po obozie Mauthausen-Gusen interweniować musiał polski premier Mateusz Morawieckim. Doszło do tego, że polskie władze były gotowe wykupić teren obozu zagłady, w którym śmierć poniosło 30 tys. Polaków.

Piotr Worwa

Bibliografia:

Hreczuk Agnieszka, Austriackie cienie nazizmu. Nie wszyscy Austriacy chcą wracać do wstydliwej przeszłości, wp.pl, 27.04.2015 r.

Sadowski Piotr, Jordanów 1939. Historia i pamięć pierwszej bitwy 10. Brygady Kawalerii, Nedan, Pcim 2019.

Snyder Timothy, Skrwawione Ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem, Znak Horyzont, Kraków 2018.

Anschluss Austrii, audycja Sławomira Szofa z cyklu „Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Niemcy”, Polskie Radio, 1998.

II wojna w oczach Austriaków, wywiad z Austriakami: pisarzem Martinem Pollack’iem, oraz dziennikarzem Martinem Haidinger’em, polonika.at

Austriacy czują się ofiarami II wojny światowej, wywiad z dr Marcinem Chorązki, IPN.gov.pl

45 lat temu b. komendant Treblinki Franz Stangl skazany został na dożywocie, dzieje.pl, 21.12.2015 r.

76 lat temu Niemcy rozpoczęli Akcję Reinhardt – zagładę Żydów w Generalnym Gubernatorstwie, dzieje.pl, 16.03.2018 r.

Polska stara się odkupić od Austrii tereny po obozie Mauthausen-Gusen, tvp.info.pl, 06.12.2019 r.

Tytułowa grafika: Hitler przekracza granicę z Austrią w marcu 1938 roku. Źródło: Autor nieznany – Germany- WWII [CC BY-SA], Wikimedia Commons