Kijowskie metro przez ponad sześć dekad swego istnienia stało się jedną z wizytówek ukraińskiej stolicy. Szybkie, stylowe, nowoczesne… W chwili największego zagrożenia miasta dla mieszkańców Kijowa okazało się bezpieczną przystanią, a dla całej Ukrainy symbolem oporu i umiłowania wolności!
Historia kijowskiego metra
Pierwsze, jeszcze bardzo ogólne, koncepcje budowy kijowskiego metra pojawiły się już w XIX wieku w carskiej Rosji. Pomysł metra w Kijowie narodził się w 1884 roku. Nie znalazł jednak zwolenników. Do koncepcji powrócono w 1916 roku, a swój projekt przedstawiła wtedy Amerykańsko-Rosyjska Izba Przemysłowa. Wielkiemu przedsięwzięciu nie sprzyjały trudne czasy. Prace na większą skalę uniemożliwiły I wojna światowa oraz bolszewicki przewrót w Rosji. Pierwsze metro sowieckiej Rosji do użytku oddane zostało w 1935 roku w Moskwie. W 1936 roku Rada Miejska Kijowa zatwierdziła „Projekt metra w Kijowie”. Ostatecznie jednak zamiast metra, rok później ruszyła budowa podziemnych tuneli o charakterze czysto militarnym. Wszelkie podziemne prace przerwał niemiecki atak na ZSRR w 1941 roku. Prace projektowe i budowlane na pełną skalę, dotyczące już konkretnie kijowskiego metra i będące częścią odbudowy zrujnowanego wojną miasta, rozpoczęły się wraz z zakończeniem II wojny światowej, a ich koordynacją zajęła się firma Kyivmetrobud. Nad Dniepr przybyli moskiewscy eksperci, a inwestycja ubrana została w klasyczne formy stalinowskiej propagandy sukcesu. A więc przodownicy pracy uwijali się jak w ukropie, rzesze ochotników garnęło się do pracy, a potrzebne materiały słane były przez bratnie radzieckie narody… Razem z propagandową otoczką, a może pomimo niej, do 1960 roku udało się wybudować pierwszy odcinek kijowskiego metra o długości 5,2km. Odcinek posiadał 5 stacji: Wokzalna, Uniwersytet, Chreszczatyk, Arsenalna i Dnipro.
Stacja metra Zołoti Worota (Złota Brama) w Kijowie, 2017 rok. Zdjęcie mojego autorstwa.
Stacja metra Uniwersytet w Kijowie, 2017 rok. Zdjęcie mojego autorstwa.
Cud inżynierii
Budowa kijowskiego metra tak naprawdę nigdy nie dobiegła końca. Rosnące doświadczenie budowniczych oraz zastosowanie nowych technologii systematycznie zwiększały tempo prac. Ręczne drążenie tuneli wkrótce zastąpiły maszyny drążące wyposażone w specjalne tarcze, stal wymieniono na żelbet, stosowano metodę kesonową. W kolejnych latach stopniowo wydłużano odcinki metra regularnie dobudowując nowe stacje. Obecnie metro w Kijowie posiada trzy linie: czerwoną (ok. 23 km i 18 stacji), niebieską (ok. 21 km i 18 stacji) oraz zieloną (ok. 24 km i 16 stacji). Jego konstrukcja stanowi przykład wielkich możliwości inżynierii lądowej. Kształt tuneli został dobrany ze względu na głębokość ich posadowienia. Tunele położone najgłębiej posiadają przekrój koła, te usytuowane płycej tworzą prostokątne moduły betonowe. Przez Dniepr metro przeprowadzają dwa mosty. Północny, zbudowany został w 1965 roku jako część pierwszej linii metra. Drugi, południowy powstał w 1990 roku. Stacje kijowskiego metra nierzadko prezentują się niczym pałacowe komnaty, a ich projekty opracowali nie tylko inżynierowie, ale również artyści i rzeźbiarze. Projekty pierwszych kijowskich stacji metra zostały wybrane spośród 80 koncepcji zgromadzonych w ramach otwartego konkursu w 1958 roku. Marmury, żyrandole, płaskorzeźby… ich widok budzi podziw po dziś dzień. Z tego powodu zapewne stacje Wokzalna, Uniwersytet, Chreszczatyk i Arsenalna znalazły się na liście kijowskich zabytków. Dopełnieniem stacji kijowskiego metra są długie ciągi ruchomych schodów. Pierwsze ruchome schody w kijowskim metrze zastosowane zostały już w 1960 roku. Dziś we wszystkich stacjach metra ukraińskiej stolicy działa ponad 120 ruchomych schodów, których łączna liczba stopni sięga prawie 50 tys. Wiele ze stacji usytuowanych jest tak głęboko, że prowadzą do nich dwa tunele ruchomych schodów z holem pośrednim. Najgłębiej położoną kijowską stacją jest Arselna – 105 metrów poniżej poziomu terenu.
Tunel ruchomych schodów w kijowskim metrze, 2017 rok. Fot. Bartosz Miśkowiec
Most metra w Kijowie. Źródło: © AMY, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons
Symbol wolności
Dla współczesnego Kijowa metro stało się najważniejszym, najszybszym i jednym z bardziej komfortowych środków transportu. W 2018 roku dziennie przewoziło już prawie 1,4 mln pasażerów. Dla wielkiego miasta okazało się osią życia. I to dosłownie… 24 lutego 2022 roku Rosja rozpoczęła inwazję na Ukrainę. Kijów od pierwszych godzin wojny stał się celem rosyjskich rakiet i nalotów. Setki tysiące mieszkańców ewakuowało się z miasta, a ci którzy w nim pozostali, ratunku przed rosyjskimi bombami szukali w metrze. Podziemne stacje metra pozostały otwarte całą dobę pełniąc rolę schronów. W krytycznych momentach największego zagrożenia w stacjach kijowskiego metra ukrywało się kilkanaście tysięcy ludzi, a szacunki władz oceniały, że w razie potrzeby metro może przyjąć nawet 100 tys. osób. Przejmujące zdjęcia niemowląt, kobiet i starców koczujących w kijowskim metrze obiegły świat…
To kijowskie metro. Tysiące ludzi prawdopodobnie spędzą tu co najmniej kolejną noc.
Thousands to spend their nights in #Kiev subway. #UkraineInvasion pic.twitter.com/U2APDQLL3G
— Wojciech Cegielski (Polskie Radio / podcast Świat) (@wojciechce) February 24, 2022
A baby was born 2 hours ago in the #Kyiv subway, which is now being used as a bomb shelter pic.twitter.com/QgBrLvFHcW
— NEXTA (@nexta_tv) February 25, 2022
Piotr Worwa
Bibliografia:
Oficjalna strona kijowskiego metra, metro.kyiv.ua
Metro w Kijowie schronieniem dla blisko 15 tys. osób – w tym 84 niemowląt, transport-publiczny.pl
Tytułowa grafika: Majdan, 2017 rok. Fot. Bartosz Miśkowiec
