„Urodzeni dla piłki” czyli polska piłkarska jedenastka stulecia

Jedni rodzą się do skrzypiec, inni do munduru. Ja urodziłem się dla piłki.

Słowa te wypowiedział Kazimierz Górski – najwybitniejszy trener w polskiej historii. I miał rację. Urodził się dla piłki nożnej. Nie on jedyny zresztą. Futbolem i dla futbolu żyli także oni, najlepsi z najlepszych, jedenastka piłkarzy… polska jedenastka stulecia!

1. Jan Tomaszewski – bramkarz

Jan Tomaszewski urodził się 9 stycznia 1948 roku we Wrocławiu. Jego rodzice przybyli na Dolny Śląsk z Wileńszczyzny. Karierę piłkarską rozpoczął w latach 60 w rodzinnym mieście w Śląsku Wrocław i Gwardii Wrocław. Jego pierwszy sezon w I lidze zakończył się pechowo. Śląsk Wrocław spadł do niższej ligi. Później Tomaszewski trafił do Legii Warszawa, a w 1972 roku rozpoczął długą współpracę z ŁKS Łódź. W międzyczasie zadebiutował w kadrze narodowej trenera Kazimierza Górskiego, w meczu z RFN w 1971 roku. Na dobre w reprezentacji polski zagościł dwa lata później. W kwalifikacjach mistrzostw świata w 1974 roku był już niepodważalnym numerem jeden w polskiej bramce. To właśnie on 17 października 1973 roku na Wembley, w meczu z Anglią, swymi wspaniałymi interwencjami zapewnił Polsce awans do Mistrzostw Świata w RFN. Odtąd już na zawsze miał stać się „Człowiekiem, który zatrzymał Anglię”. Na Mundialu w Niemczech Tomaszewski był gwiazdą polskiej drużyny. A Polacy szli przez turniej jak burza. Polską drużynę dopiero w półfinale zatrzymali gospodarze. Ostatecznie Polacy, po zwycięstwie z Brazylią, zajęli trzecie miejsce, a Tomaszewski przeszedł do historii jako pierwszy bramkarz, który obronił dwa rzuty karne na jednym Mundialu. W 1976 roku w Montrealu, do brązu Mistrzostw Świata, dorzucił jeszcze srebro olimpijskie. Razem z drużyną narodową awansował również do kolejnego Mundialu. Po raz ostatni w reprezentacji Polski wystąpił 18 listopada 1981 roku w towarzyskim meczu z Hiszpanią. Łącznie w drużynie narodowej rozegrał 63 spotkania. Równolegle do reprezentacyjnej, rozwijała się też klubowa kariera Tomaszewskiego. W 1978 roku wyjechał do Belgii, gdzie z VAC Beerschot, zdobył Puchar Belgii. W 1981 roku przeniósł się do Hiszpanii, do Herculesa Alicante, stając się pierwszym Polakiem w hiszpańskiej Primera Division. Piłkarską karierę zakończył rok później w ŁKS Łódź.

2. Łukasz Piszczek – obrońca

Łukasz Piszczek urodził się 3 czerwca 1985 roku w Czechowicach-Dziedzicach. Karierę rozpoczynał jako napastnik w Gwarku Zabrze. Jako znakomity obrońca objawił się dopiero w 2009 roku w niemieckiej Hertha Berlin. Odtąd na dobre zagościł na pozycji prawego obrońcy nie tylko w swoich klubach, ale również w reprezentacji Polski, w której debiutował w 2007 roku. Po prawie sześciu latach gry w Hertha Berlin oraz na wypożyczeniu w Zagłębiu Lubin, Piszczek został w 2010 roku piłkarzem Borussii Dortmund. Wkrótce stał się jednym z najlepszych prawych obrońców Bundesligi. Razem z dortmundzkim klubem zdobywał dwa Mistrzostwa Niemiec oraz trzy Puchary Niemiec. Regularnie występował też w Lidze Mistrzów, w której rozegrał 54 spotkania, a w 2013 roku zagrał w finale rozgrywek. Wraz z Jakubem Błaszczykowskim i Robertem Lewandowskim tworzył tzw. „polskie trio z Dortmundu”. Jest Polakiem, który rozegrał najwięcej spotkań w Bundeslidze w historii (ponad 250 spotkań).  Ogółem od 2010 do 2021 roku rozegrał z Borussią Dortmund 381 meczów we wszystkich rozgrywkach, w których strzelił 18 goli i zanotował 64 asysty. Od 2012 roku Łukasz Piszczek stał się jednym z czołowych piłkarzy polskiej reprezentacji. Razem z drużyną narodową zagrał w Mistrzostwach Europy w 2012 i 2016 roku oraz na Mistrzostwach Świata w 2018 roku. W 2016 roku z reprezentacją Polski, dochodząc do ćwierćfinału, osiągnął najlepszy wynik, jaki kiedykolwiek na Euro uzyskała polska drużyna. Ostatni raz w kadrze narodowej wystąpił w 2019 roku. W sumie w reprezentacji rozegrał 66 meczów i zdobył trzy gole.

3. Władysław Żmuda – obrońca

Władysław Żmuda urodził się 6 czerwca 1954 roku w Lublinie. Karierę rozpoczął w rodzinnym mieście w Motorze Lublin. Wkrótce stał się jednym z najlepszych polskich obrońców. Grał w Gwardii Warszawa, Śląsku Wrocław i Widzewie Łódź. We Wrocławiu wywalczył z drużyną Mistrzostwo Polski i Puchar Polski, w Łodzi dorzucił kolejne dwa tytuły mistrzowskie. Walczyły o niego czołowe polskie kluby. Konflikt o jego osobę między Śląskiem i Widzewem dotarł aż do… Jaruzelskiego. W reprezentacji Polski Żmuda zadebiutował w 1973 roku. Już rok później był jednym z filarów narodowej drużyny. Uczestniczył w czterech kolejnych Mundialach, w 1974 roku w RFN (III miejsce dla Polski), w 1978 roku w Argentynie, w 1982 roku w Hiszpanii (III miejsce dla Polski) i w 1986 roku w Meksyku. Na Mistrzostwach Świata rozegrał łącznie rekordowe 21 spotkań. W 1976 roku razem z reprezentacją trenera Górskiego zdobył olimpijskie srebro na igrzyskach w Montrealu. Ostatni raz w reprezentacji zagrał w 1986 roku. W sumie rozegrał 91 meczów, w których strzelił 2 gole. W latach 80 grał w lidze włoskiej w Hellasa Werona, oraz w Stanach Zjednoczonych. Karierę piłkarską zakończył w 1987 roku.

4. Grzegorz Krychowiak – pomocnik

Grzegorz Krychowiak urodził się 29 stycznia 1990 roku w Gryficach. Karierę zaczynał w pomorskich klubach, a w 2006 roku trafił do akademii francuskiego Girondins Bordeaux. Przez kolejne lata grał w takich francuskich klubach jak Bordeaux, Stade de Reims czy FC Nantes. W 2014 roku został piłkarzem hiszpańskiej Sevilli. Wkrótce stał się jednym z najlepszych defensywnych pomocników Primera División. W 2015 roku w meczu z Realem Madryt wyprowadził swoją drużynę na boisko jako kapitan. W ten sposób został pierwszym w historii Polakiem pełniącym obowiązki kapitana w lidze hiszpańskiej. Razem z drużyną Sevilli dwukrotnie zdobywał Puchar Ligi Europy w 2015 i 2016 roku. Łącznie w hiszpańskim klubie rozegrał 90 meczów, w których strzelił 5 goli. W 2016 roku przeniósł się do ligi francuskiej i rozpoczął grę w barwach Paris Saint-Germain. Z paryskim klubem zdobył Puchar Francji. W latach 2018-2021 reprezentował rosyjski Lokomotiw Moskwa, z którym zdobył dwa Puchary Rosji. Następnie został piłkarzem rosyjskiego FK Krasnodar. Rosję opuścił po wybuchu wojny na Ukrainie w 2022 roku. Został wypożyczony do greckiego AEK Ateny, a później saudyjskiego Al-Shabab. W 2008 roku w meczu z Serbią Grzegorz Krychowiak zadebiutował w reprezentacji Polski. Uczestniczył w Mistrzostwach Europy 2016 oraz Mistrzostwach Świata 2018 i 2022. Do listopada 2021 roku rozegrał w reprezentacji 93 spotkania i strzelił 5 bramek.

5. Henryk Kasperczak – pomocnik

Henryk Kasperczak urodził się 10 lipca 1946 roku w Zabrzu. Karierę zaczynał w rodzinnym mieście w Stali Zabrze. Od 1965 roku reprezentował barwy Stali Mielec. Razem z mielecką drużyną zdobył dwukrotnie Mistrzostwo Polski oraz z powodzeniem grał w europejskich pucharach. W 1976 roku Stal Mielec dotarła do ćwierćfinału Pucharu UEFA. Łącznie w ekstraklasie polskiej rozegrał 209 meczów, w których strzelił 37 goli. Klubową karierę kończył występami we francuskim FC Metz w latach 1978-1980. Był podstawowym piłkarzem reprezentacji Polski trenera Kazimierza Górskiego. W drużynie narodowej zadebiutował w 1973 roku w meczu ze Stanami Zjednoczonymi. Był brązowym medalistą Mundialu w RFN w 1974 roku oraz srebrnym medalistą Igrzysk Olimpijskich w Montrealu w 1976 roku. Brał również udział w Mistrzostwach Świata w 1978 roku w Argentynie. Ostatni raz w reprezentacji Polski wystąpił w 1978 roku. W sumie rozegrał w niej 61 meczów i strzelił 5 goli.

6. Kazimierz Deyna – pomocnik

Kazimierz Deyna urodził się 23 października 1947 roku w Starogardzie Gdańskim. Karierę piłkarską rozpoczął w miejscowym klubie Włókniarz Starogard Gdański w 1958 roku. Potem nastąpił krótki epizod w ŁKS Łódź. Ostatecznie Deyna na długie lata związał się z Legią Warszawa. Razem z warszawską drużyną zdobywał Mistrzostwa Polski i Puchar Polski. W Legii rozegrał w sumie 390 meczów i zdobył 141 bramek. Kazimierz Deyna był kapitanem i jednym z filarów reprezentacji Polski trenera Kazimierza Górskiego. W narodowej kadrze zadebiutował 24 kwietnia 1968 roku w meczu z Turcją. Jego bramki na Igrzyskach Olimpijskich w Monachium w 1972 roku dały Polsce złoto olimpijskie, a samemu piłkarzowi tytuł króla strzelców. W kolejnych latach razem z reprezentacją wywalczył jeszcze brąz Mistrzostw Świata 1974 roku w RFN oraz srebro Igrzysk Olimpijskich 1976 roku w Montrealu. Awans na Mistrzostwa Świata w Argentynie w 1978 roku zapewnił jego gol zdobyty z rzutu rożnego w meczu z Portugalią. Deyna był prawdziwą piłkarską gwiazdą. Był tak popularny, że w 1981 roku zagrał w amerykańskim filmie „Ucieczka do zwycięstwa”. W 1974 roku jako pierwszy Polak w historii znalazł się w trójce plebiscytu tygodnika „France Football” na najlepszego piłkarza Europy. Krążyły o nim legendy. Jedna z nich głosiła, że siła jego strzału w meczu z Włochami na Mundialu w 1974 roku była tak mocna, że pękł mu but i musiał zmienić go w trakcie przerwy. Kazimierz Deyna w drużynie narodowej wystąpił 97 razy, strzelił 41 goli. Po Mistrzostwach Świata w Argentynie klubową karierę kontynuował już za granicą. Grał w Anglii w Manchesterze City i Stanach Zjednoczonych w San Diego Sockers. Zginął w wypadku samochodowym w San Diego w 1989 roku.

7. Zbigniew Boniek – pomocnik

Zbigniew Boniek urodził się 3 marca 1956 roku w Bydgoszczy. Karierę piłkarską rozpoczął w Zawiszy Bydgoszcz w 1968 roku. Od 1975 roku występował w barwach Widzewa Łódź. Z łódzkim klubem dwukrotnie zdobywał Mistrzostwo Polski oraz grał w europejskich pucharach. W sumie w Widzewie Łódź rozegrał 172 spotkania i strzelił 50 goli. W 1980 roku razem z łódzką drużyną wyeliminował z Pucharu UEFA Juventus Turyn. Do włoskiej drużyny trafił dwa lata później. Z Juventusem zdobywał Mistrzostwo Włoch i Puchary Włoch. W 1985 roku wygrał Puchar Europy. Sukcesy odnosił także w kolejnej włoskiej drużynie – AS Roma. Zdobywał z nią Mistrzostwa Włoch i Puchar Włoch. Karierę piłkarską zakończył w 1988 roku. Wcześniej z sukcesami grał w reprezentacji Polski. W drużynie narodowej zadebiutował w 1976 roku. Wziął udział w Mundialu w Argentynie w 1978 roku. W Hiszpanii w 1982 roku wywalczył z polską reprezentacją brązowy medal Mistrzostw Świata. Na kolejny turniej w Meksyku w 1986 roku pojechał jako kapitan reprezentacji. W sumie na trzech kolejnych Mundialach rozegrał 16 spotkań i strzelił 6 goli. Ostatni raz w reprezentacji Polski wystąpił w 1988 roku. W drużynie narodowej rozegrał łącznie 80 meczów i zdobył 24 bramki. Jako drugi Polak w historii – po Kazimierzu Deynie – znalazł się w trójce plebiscytu czasopisma „France Football” na najlepszego piłkarza Europy.

8. Jakub Błaszczykowski – pomocnik

Jakub Błaszczykowski urodził się 14 grudnia 1985 roku w Truskolasach. Jako dziecko przeżył rodzinną tragedię. Jego ojciec zamordował jego matkę. Odtąd jego wychowaniem zajęła się babcia. Rodzinny dramat nie złamał młodego Kuby. Swoją piłkarską karierę rozpoczął w częstochowskich klubach Raków Częstochowa i KS Częstochowa. W 2005 roku trafił do Wisły Kraków, z którą zdobył Mistrzostwo Polski. W krakowskiej drużynie rozegrał 51 spotkań. W 2007 roku rozpoczęła się jego zagraniczna kariera. Błaszczykowski został piłkarzem niemieckiej Borussii Dortmund. Szybko stał się jedną z największych gwiazd zespołu. Razem z drużyną z Dortmundu zdobywał Mistrzostwa Niemiec, Puchar Niemiec oraz dotarł do finału Ligii Mistrzów w 2013 roku. Z Łukaszem Piszczkiem i Robertem Lewandowskim tworzył tzw. „polskie trio z Dortmundu”. Łącznie w barwach Borussii Dortmund rozegrał ponad 250 spotkań. Później grał jeszcze we włoskiej ACF Fiorentina oraz niemieckim VfL Wolfsburg. W 2019 roku powrócił do znajdującej się na skraju bankructwa Wisły Kraków. Wspomógł klub pożyczką oraz zgodził się grać za darmo. Swoją postawą i zaangażowaniem Błaszczykowski wywalczył sobie również pozycję jednego z najważniejszych piłkarzy polskiej reprezentacji. W kadrze zadebiutował w 2006 roku w meczu z Arabią Saudyjską. W latach 2010–2014 był kapitanem narodowej drużyny. Uczestniczył w Mistrzostwach Europy 2012 i 2016 oraz Mistrzostwach Świata 2018. Podczas finałów Euro 2016 strzelił dwie bramki i dotarł z Polską do ćwierćfinału rozgrywek. Stał się symbolem i żywą legendą polskiej reprezentacji. Do końca 2019 roku rozegrał w niej 108 spotkań i strzelił 21 goli.

9. Andrzej Szarmach – napastnik

Andrzej Szarmach urodził się 3 października 1950 w Gdańsku. Piłkarską karierę rozpoczął w 1969 roku w trójmiejskich drużynach Polonia Gdańsk i Arka Gdynia. Następnie na cztery sezony został piłkarzem Górnika Zabrze, a potem na kolejne cztery Stali Mielec. Szarmach zadziwiał skutecznością. W polskiej lidze zdobył 109 goli. W latach 80 kontynuował grę na Zachodzie. Był piłkarzem francuskiego AJ Auxerre, dla którego strzelił 94 bramki. Jego skuteczność nie zmalała nawet u kresu kariery. W II ligowym francuskim Guingamp ustrzelił 33 gole, a w III ligowym Clermont Foot jako piłkarz i trener w jednym został królem strzelców. Szarmach okazał się jednym z najlepszych napastników w historii polskiej piłki. W narodowej drużynie zadebiutował w 1973 roku w meczu z Kanadą. Razem z reprezentacją polski zdobył brązowy medal mistrzostw świata w RFN w 1974 roku oraz srebrny medal igrzysk olimpijskich w Montrealu w 1976 roku. Z dorobkiem 6 bramek uzyskał tytuł króla strzelców igrzysk w Montrealu. W 1982 roku do swych osiągnięć dorzucił jeszcze brąz Mistrzostw Świata w Hiszpanii w 1982 roku. Jego ostatnim meczem w narodowej drużynie było spotkanie z Francją, właśnie w 1982 roku, którego stawką było trzecie miejsce mistrzostw świata. W tym zwycięskim dla Polski meczu strzelił bramkę. Łącznie w drużynie narodowej rozegrał 61 meczów i zdobył 32 bramki.

10. Grzegorz Lato– napastnik

Grzegorz Lato urodził się 8 kwietnia 1950 roku w Malborku. Karierę piłkarską rozpoczął w latach 60 w Stali Mielec. Razem z mielecką drużyną zdobył dwa Mistrzostwa Polski i z powodzeniem grał w Pucharze UEFA. W 1976 roku polską drużynę w ćwierćfinale rozgrywek wyeliminował dopiero Real Madryt. Łącznie w najwyższej polskiej lidze Lato rozegrał 272 mecze i strzelił ponad 110 goli. W reprezentacji polski zadebiutował w 1971 roku w meczu z RFN. Z kadrą narodową zdobył złoto Igrzysk Olimpijskich w Monachium w 1972 roku, brąz Mistrzostw Świata w RFN w 1974 roku oraz tytuł króla strzelców, srebro Igrzysk w Montrealu w 1976 roku i brąz Mistrzostw Świata w 1982 roku w Hiszpanii. Uczestniczył również w Mundialu w Argentynie w 1978 roku. W sumie w trzech kolejnych występach w finałach Mistrzostw Świata zdobył 10 bramek. W kadrze narodowej występował do 1984 roku. Rozegrał 100 meczów, w których strzelił 45 goli. W latach 80 klubową karierę kontynuował w belgijskim KSC Lokeren oraz meksykańskim Atlante FC. Karierę piłkarską zakończył w 1984 roku.

11. Robert Lewandowski – napastnik

Robert Lewandowski urodził się 21 sierpnia 1988 roku w Warszawie. Karierę zaczynał w warszawskich klubach Varsoviia, Delta Warszawa oraz w rezerwach Legii Warszawa. W 2008 roku został zawodnikiem Lecha Poznań, z którym zdobył Mistrzostwo i Puchar Polski. Od 2010 roku kontynuował klubową karierę w Borussi Dortmund. Z niemieckim klubem zdobywał dwa Mistrzostwa Niemiec oraz Puchar Niemiec. W 2013 roku zagrał w finale Ligi Mistrzów. Wraz z Jakubem Błaszczykowskim i Łukaszem Piszczkiem tworzył tzw. „polskie trio z Dortmundu”. W sezonie 2013/2014 po raz pierwszy został najlepszym strzelcem Bundesligi, zdobywając 20 bramek. W 2014 roku Lewandowski przeniósł się do Bayernu Monachium. Razem z drużyną z Bawarii zdobył aż osiem kolejnych Mistrzostw Niemiec (od 2015 do 2022 roku), trzy Puchary Niemiec oraz Puchar Ligii Mistrzów. Siedmiokrotnie został najlepszym strzelcem Bundesligi. Jest najskuteczniejszym piłkarzem Bayernu w historii. W sezonie 2020/2021 pobił legendarny rekord ilości bramek strzelonych w jednym sezonie Bundesligi przez Gerda Müllera, który w sezonie 1971/1972 zdobył 40 ligowych bramek. Lewandowski ustrzelił 41 bramek w jednym sezonie. Ma na koncie łącznie 24 klubowe trofea co czyni z niego najbardziej utytułowanego piłkarza w historii Polski. Jest też zdobywcą najszybszych pięciu bramek w jednym meczu. Ustrzelił je w 2015 roku drużynie VfL Wolfsburg w zaledwie 9 minut. W 2020 roku został wybrany najlepszym piłkarzem FIFA i UEFA. W 2021 roku w plebiscycie France Football, gdzie przyznawana jest słynna Złota Piłka, zajął drugie miejsce. Ponownie został też wybrany najlepszym piłkarzem FIFA. Latem 2022 roku przeniósł się do Hiszpanii gdzie został piłkarzem FC Barcelona. Robert Lewandowski zadebiutował w reprezentacji Polski w 2008 roku w meczu z San Marino. Od 2014 roku jest kapitanem drużyny narodowej. Wystąpił z nią na Mistrzostwach Europy w 2012 i 2016 roku oraz na Mistrzostwach Świata w 2018 i 2022 roku. W 2016 roku dotarł z Polską do ćwierćfinału Mistrzostw Europy. Do listopada 2022 roku w reprezentacji Polski rozegrał 134 spotkania i strzelił 76 goli. Jest piłkarzem z największą liczbą rozegranych meczów w narodowej kadrze oraz najskuteczniejszym strzelcem w historii polskiej reprezentacji. Ogółem w seniorskich rozgrywkach klubowych i reprezentacyjnych zdobył ponad 500 bramek co czyni go jednym z najskuteczniejszych napastników w historii.

Piotr Worwa

Bibliografia:

Bugajski Antoni, Władysław Żmuda – Mundialowy Gigant, Przegląd Sportowy, 19.06.2019 r.

Kopański Emil, Jan Tomaszewski – bramkarz, którego pamięta cały świat, Łączy nas piłka, laczynaspilka.pl, 09.01.2018 r.

30 lat minęło. Reprezentant Grzegorz Krychowiak w liczbach, Łączy nas piłka, laczynaspilka.pl, 29.01.2020 r.

Kręte drogi Andrzeja Szarmacha, gornikzabrze.pl, 12.08.2017 r.

Legenda Legii obchodziłaby 72. urodziny. Kazimierz Deyna urodził się 23 października 1947 roku, Polskie Radio, 23.10.2019 r.

Poznaliśmy Reprezentację 100-lecia! Zobacz najlepszy zespół w historii Polski!, Łączy nas piłka, laczynaspilka.pl, 06.12.2019 r.

Tytułowa grafika: Mecz piłkarski Polska – Łotwa na stadionie Pogoni w Katowicach, 1937 rok. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe