Zeus był najważniejszym bogiem greckiej mitologii. Nie dziwi więc fakt, że jego największa świątynia znajduje się w najwspanialszym mieście starożytnej Grecji – Atenach.
Zeus Gromowładny
Zeus według greckich wierzeń był panem świata, władcą nieba i ziemi, ojcem bogów i ludzi. Dzierżąc w ręku gromy zasiadał na Olimpie. Był synem Rei i Kronosa. Ocalony przez matkę, pokonał ojca, a potem wygrał wojny z Tytanami i Gigantami. Panowaniem nad światem podzielił się z braćmi – Posejdonem i Hadesem, zatrzymując dla siebie władzę zwierzchnią. Był ojcem wielu bogów i herosów m.in. Ateny, Apolla, Artemidy, Dionizosa i Heraklesa. Symbolami Zeusa były orzeł i dąb, a głównymi miejscami jego kultu Olimpia i Dodona. Wspaniała świątynia Zeusa powstała również w Atenach.
Świątynia Zeusa w Atenach. W tle wzgórze Akropolu. 1865 rok. Źródło: Benaki Museum, Wikimedia Commons
Świątynia Zeusa w Atenach. W tle wzgórze Akropolu. Fot. Bartosz Miśkowiec. Zdjęcie z 2018 roku.
Świątynia Zeusa
Budowa ateńskiej świątyni Zeusa Olimpijskiego rozpoczęła się w VI wieku p.n.e. O jej budowie zdecydował Pizystrat – tyran Aten w latach 561-527 p.n.e. Świątynia Zeusa miała być kolejną z imponujących budowli jakie powstały w Atenach poddanych jego władzy. Wraz z końcem rządów Pizystrata i jego następców budowę przerwano około 510 roku p.n.e. Na przestrzeni kolejnych stuleci, kolejni najeźdźcy i zdobywcy Aten, albo wznawiali budowę świątyni, albo grabili ją dla swych celów. Ostatecznie sanktuarium Zeusa wykończył i poświęcił dopiero rzymski cesarz Hadrian w 132 roku n.e. Na ogromnym kamiennym blacie stanęło wtedy 108 wysokich kolumn. Na nich prawdopodobnie spierał się dach świątyni. Świetność sanktuarium przeminęła wraz ze świetnością rzymskiego imperium. Ograbiona i zniszczona, świątynia stała się źródłem darmowego budulca. Do czasów współczesnych dotrwało zaledwie 15 kolumn, szesnastą w połowie XIX wieku powaliła nawałnica. Nawet jednak mimo tych zniszczeń, świątynia pozostaje jednym z najwspanialszych zabytków starożytnego świata.
Świątynia Zeusa w Atenach. W tle wzgórze Akropolu. Fot. Bartosz Miśkowiec. Zdjęcie z 2018 roku.
Świątynia Zeusa w Atenach. Na pierwszym planie kolumna powalona przez wichurę w XIX wieku. Zdjęcie mojego autorstwa z 2018 roku.
Łuk Hadriana
Cesarz rzymski Hadrian upodobał sobie Ateny. Dlatego też w pobliżu dokończonej na jego rozkaz świątyni Zeusa, kazał postawić sobie łuk triumfalny. Łuk, który otrzymał imię fundatora, miał 18 metrów wysokości i był konstrukcją dwupiętrową. Został wybudowany ze szlachetnej odmiany białego marmuru. Na jego sklepieniu wyryto dwie inskrypcje: od strony Akropolu napis: „Oto są Ateny, starożytne miasto Tezeusza”, od drugiej zaś strony: „Oto jest miasto Hadriana, nie Tezeusza”. W ten sposób łukiem triumfalnym uczony został cesarz Hadrian i legendarny założyciel Aten – heros Tezeusz.
Łuk Hadriana. Zdjęcie mojego autorstwa z 2018 roku.
Miasto cesarza
Rzymskie panowanie odcisnęło swe piętno w całym basenie Morza Śródziemnego. Także w Atenach po dziś dzień podziwiać można ślady rzymskiego imperium. Wraz z pamiątkami greckiego antyku, stały się one symbolami miasta. Świątynia Zeusa i triumfalny łuk po dziś dzień głoszą też chwałę rzymskiego cesarza Hadriana, który przed wiekami ogłosił się panem ateńskiego polis.
Piotr Worwa
Bibliografia:
Encyclopedia of the History of Classical Archaeology, London 1996.
Zeus, Encyklopedia PWN, encyklopedia.pwn.pl
Tytułowa grafika: Świątynia Zeusa w Atenach. Zdjęcie mojego autorstwa z 2018 roku.
