Kutaisi – miasto króla Bagrata i Złotego Runa

Kutaisi to drugie co do wielkości miasto Gruzji, położone w zachodniej części tego państwa. Polakom kojarzy się zazwyczaj z oryginalną nazwą oraz lotniskiem, z którego ruszają na podbój Gruzji. Często pomijane przez turystów, przez wielu określane jako najbrzydsze gruzińskie miasto. Ale czy aby na pewno?

Dawna stolica

Pod koniec VII wieku obszary położone u podnóża Kaukazu znalazły się pod panowaniem Arabów. Muzułmanom prowadzącym dżihad nie sprostały takie potęgi jak Persja czy Bizancjum. Arabskim najeźdźcą uległa również Gruzja, która dotąd lawirowała między silniejszymi sąsiadami. Waleczni Gruzini stosunkowo szybko rozpoczęli proces wypierania Arabów ze swych terenów. Ten zakończył się na przełomie IX i X wieku. Odradzające się gruzińskie księstwa zdołały utrzymać niezależność również od powracającego na te tereny Cesarstwa Bizantyjskiego. Na okres odrodzenia gruzińskiej państwowości datuje się początki królewskiej dynastii Bagratydów. Jej założycielem był władca jednego z kaukaskich księstw – Aszot Bagrationi. Już na początku XI wieku Bagrat III – jeden z potomków Aszota – drogą podbojów i dziedziczenia zjednoczył wszystkie gruzińskie państewka stając się pierwszym królem całej Gruzji. Poza jego władzą znalazło się tylko Tbillisi, w którym nadal panowali Arabowie. W ten sposób stolicą zjednoczonej Gruzji stało się Kutaisi…

Katedra Bagrati

Ważnym sojusznikiem Bagrata III w dziele jednoczenia państwa okazał się autokefaliczny kościół gruziński. Król z wdzięczności za udzielone mu wsparcie ufundował w całym swym królestwie szereg prawosławnych świątyń. Jedna z najwspanialszych stanęła na wzgórzu Ukimerioni w stołecznym Kutaisi. Jej budowa zakończyła się w 1003 roku. Świątynia otrzymała wezwanie Zaśnięcia Bogurodzicy. W świadomości Gruzinów na zawsze zapisała się jednak jako Katedra Bagrati – od imienia jej fundatora, króla Bagrata. Przez wieki stanowiła jedną z najwspanialszych świątyń Gruzji. Kres jej świetności nadszedł pod koniec XVII wieku. W 1691 roku Turcy, którzy wtargnęli do Kutaisi wysadzili znaczną część świątyni. W gruzach legła wspaniała kopuła katedry. Prawie sto lat później, zniszczeń świątynnego wzgórza dopełnili Rosjanie. Katedra Bagrati nawet jako ruina, nadal stanowiła symbol gruzińskiej państwowości. Jej architektoniczne walory oraz historia sprawiły, że w 1994 roku katedra została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. W 2001 roku świątynia wróciła pod opiekę Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego. Wkrótce zapadła też decyzja o przywróceniu jej dawnej świetności. Ruszyła odbudowa. W 2012 rekonstrukcja katedry została ukończona. Nowa forma świątyni nie przypadła do gustu UNESCO, które 10 lipca 2017 roku skreśliło ją ze swej Listy Światowego Dziedzictwa. I tak oto Katedra Bagrati niezmiennie od wieków majestatycznie góruje nad Kutaisi. W czasach współczesnych, dla turystów stanowi obowiązkowy punkt wizyty w mieście, dla nowożeńców ulubione miejsce ślubnych sesji zdjęciowych.

Fontanna Kolchidy

Jednym z symbolów Kutaisi jest wspaniała fontanna znajdująca się w centrum miasta, na obszernym Placu Agmaszenebeli. Zdobią ją złote figurki w kształcie koni, tygrysów, baranów i innych zwierząt. Forma figur na fontannie nie jest przypadkowa. To powiększone kopie malutkich figurek ze złota i brązu, które odnaleziono podczas wykopalisk archeologicznych na terenie całej Gruzji. Niezwykłe figurki powstały w odległej starożytności. Dla Gruzinów stały się dowodem na istnienie mitycznej krainy Kolchidy, do której po złote runo wędrowali antyczni Argonauci. W sąsiedztwie Fontanny Kolchidy znajduje się najpopularniejszy park Kutaisi. Jeszcze na początku XIX wieku park znajdował się w rękach rodziny królewskiej gruzińskiego państewka Imereti. W 1820 roku księżniczka Darajan przekazała go władzom miasta Kutaisi. Odtąd stał się jednym z najważniejszych miejsc w mieście. Odbywały się w nim wiece, demonstracje i debaty, miejscowy teatr odgrywał w nim spektakle. Dziś park nadal stanowi miejsce odpoczynku i spotkań mieszkańców. Zielone alejki, pomniki oraz… wszechobecnie wałęsające się leniwe psy tworzą niepowtarzalną atmosferę tego miejsca.

Pomnik Poety

Nieco na uboczu, nad rzeką Rioni znajduje się ogromny pomnik jednego z najważniejszych gruzińskich poetów – Galaktiona. Galaktion Tabidze urodził się w 1891 roku. Był synem wiejskiego nauczyciela. Kształcił się na seminariach w Kutaisi i Tbilisi. W swych wierszach wyrażał ludzkie uczucia, emocje i przeżycia. Tak jak i całą Gruzję, dotknęły go wszystkie zawieruchy pierwszej połowy XX wieku. Przeżył bolszewicką inwazję na Gruzję oraz czystki Wielkiego Terroru. Jego żona trafiła do syberyjskiego łagru, wielu przyjaciół i współpracowników zostało zamordowanych. Osobiste tragedie oraz bolszewicka rzeczywistość wepchnęły jego twórczość w nurty socrealizmu. To przygniotło go do reszty. Wpadł w depresję i alkoholizm. W 1959 roku został umieszczony w szpitalu psychiatrycznym przy Alei Czawczawadze w Tbilisi. Wkrótce zakończył życie skacząc ze szpitalnego okna. Galaktion Tabidze jest autorem tysięcy wierszy. Dla Gruzinów bardzo szybko stał się „królem poetów” i narodowym wieszczem. Wielką muzą Galaktiona, a najprawdopodobniej również jego niespełnioną miłością była księżniczka Mary – olśniewająco piękna gruzińska arystokratka, która przed bolszewikami uciekła do Francji. Według wielu, to właśnie ona zstępuje z nieba, na niczego niespodziewającego się Galaktiona, na pomniku Giorgiego Szchwatsabaia nad rzeką Rioni.

Niedocenione Kutaisi

Kutaisi – niepozorne i niedoceniane – pozwala poczuć prawdziwą atmosferę Gruzji. Odwiedzić warto je choćby dla tych kliku miejsc, które wymieniłem powyżej. A przecież o jego uroku świadczą przede wszystkim ciche uliczki, ukryte cerkwie, gwarny targ, smak shawarmy i oczywiście przyjaźni Gruzini. Wszystko to sprawia, że Kutaisi to jedno z najbardziej niedocenianych miejsc w Gruzji, z niepowtarzalnym klimatem i wieloma skarbami, które… odkrywają polscy archeologowie.

Piotr Worwa

Bibliografia:

Bagrati (ang. Bagrat’s Cathedral), kaukaz.pl

Galaktion Tabidze, visitkutaisi.com

Fontanna – Plac Agmaszenebeli, visitkutaisi.com

Park Kutaisi, visitkutaisi.com

encyklopedia.pwn.pl

Tytułowa grafika: Katedra Bagrati. Zdjęcie mojego autorstwa z 2