Waza z Bronocic czyli o pierwszym pojeździe ludzkości

Od początku świata widniało na nieboskłonie dniem i nocą w postaci słońca i księżyca. Mityczne i święte, czczone przez człowieka od zarania dziejów. Tworzyło cywilizacje i budowało imperia. Pozwalało wznosić imponujące budowle i zwyciężać wojny. Kto je opanował rósł i potężniał. Kto go nie poznał… Ginął!

Historia kołem się toczy

Koło. To o nim mowa! To właśnie ono od zawsze popychało człowieka do przodu. Dosłownie i w przenośni… Ruch obrotowy dał ludzkości ogień. Pozwalał wiercić, i przędź wrzeciono. Już w neolicie człowiek wielkie ciężary przetaczał na drewnianych okrąglakach. W IV tysiącleciu p.n.e. koło pojawiło się na mezopotamskich glinianych tabliczkach. Wkrótce nad Tygrysem i Eufratem narodziło się koło garncarskie. Około 2000 roku p.n.e. koła ciągnął już udomowiony koń. W IV w. p.n.e. Egipcjanie używali gładkich kół w przekładniach ciernych, a w II w. p.n.e. Grecy kół zębatych. W III w. p.n.e. pojawiło się koło wodne, a w I w. p.n.e. wodny młyn, który dał Rzymowi potęgę. Tymczasem nad Wisłą…

Konstrukcja koła na przestrzeni wieków. Źródło: KVDP, Wikimedia Commons

Prehistoryczna waza

Życie neolitycznego człowieka na dzisiejszych ziemiach polskich nie było łatwe. Surowy klimat, nieprzeniknione knieje i bagna, dzikie zwierzęta…Człowiek by przetrwać tu musiał ujarzmić… koło. I zrobił to! Obecne polskie ziemie już około 4000 lat p.n.e. przemierzały drewniane wozy zaprzęgnięte w rogate bydło. W latach 70 XX wieku grupa archeologów, na czele z prof. Januszem Krukiem, odkryła w neolitycznej osadzie w Bronocicach pod Pińczowem wazę zdobioną bogatym ornamentem. Najważniejszą część rzeczonego ornamentu stanowią rysunki czterokołowego wozu z rozdwojonym dyszlem. Pozostałe składniki ornamentu przedstawiają drzewo i najprawdopodobniej schemat pól z drogami lub układ domów w osadzie. Jakby tego niezwykłego znaleziska było mało archeolodzy na tym samym stanowisku odnaleźli poroże bydła z wyraźnymi śladami zaprzęgania do jarzma. Badania metodą radiowęglową pozwoliły określić wiek wazy i poroża z Bronocic na lata 3600-3400 p.n.e. Świadczy to o tym, że rysunki na wazie z Bronocic są najstarszym dowodem na użycie wozu przez człowieka nie tylko w Europie, ale na całym świecie.

Waza z Bronocic. Źródło: Silar, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons

W awangardzie?

Znalezisko z Bronocic pokazuje, że wbrew powszechnie panującym opiniom, Europa Środkowa poziomem rozwoju nie tylko nie ustępowała innym częściom świata, ale wręcz znajdowała się w awangardzie rozwoju już w neolicie. To właśnie nad Wisłą tysiące lat temu umysł ludzki wzniósł się na wyżyny konstruując odkryty wóz zaprzęgnięty w rogate bydło. Prehistoryczna Polska prekursorem przemysłu motoryzacyjnego? Brzmi jak szaleństwo? Być może… Jedno nie ulega wątpliwości. Polska kryje jeszcze nie jedną tajemnicę.

Piotr Worwa

Bibliografia:

Nowak Andrzej, Dzieje Polski. Tom 1, Biały Kruk, Kraków 2014.

Koło, Encyklopedia.pwn.pl

Waza z Bronocic, bronocice.dzialoszyce.info

Tytułowa grafika: „Człowiek witruwiański” – Leonardo da Vinci. Źródło: Wikimedia Commons