Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie!
Słowa te każdy Polak wyryte ma w sercu. Prawie dwa wieki temu w inwokacji „Pana Tadeusza” zapisał je Adam Mickiewicz. Historia Ostrej Bramy i świętego wizerunku Matki Boskiej Ostrobramskiej jest jednak zdecydowanie dłuższa…
Wileńska brama
Ciągłe tatarskie zagrożenie oraz rosnąca w siłę Moskwa stały się zapewne powodem, dla którego, na przełomie XV i XVI wieku, król Aleksander Jagiellończyk rozkazał otoczyć Wilno murem. Wtedy to wzdłuż kamiennych fortyfikacji powstało też dziewięć miejskich bram. Jedną z nich była brama Miednicka, przez którą wiódł trakt z Wilna do Miednik Królewskich. Wśród mieszkańców miasta brama bardzo szybko zyskała miano Ostrej Bramy. Na jej murze wkrótce pojawił się też obraz Matki Bożej…
Widok Ostrej Bramy od strony ulicy Bazyliańskiej. Nad wejściem godło Polski – orzeł w koronie. Dwudziestolecie międzywojenne. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Wizyta prezydenta RP Ignacego Mościckiego pod Ostrą Bramą, 1930 rok. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
Matka Boska Ostrobramska
Wizerunek Matki Boskiej zawisł na bramie od strony miasta. Maryja miała opiekować się Wilnem i jego mieszkańcami. Obraz został namalowany przez nieznanego artystę na ośmiu dębowych deskach. Przedstawia Maryję z pochyloną głową i rękami złożonymi do modlitwy. Wymiary obrazu to 163cm na 200 cm. Pierwotnie użyte do obrazu farby temperowe po jakimś czasie pokryto farbami olejnymi. Od XVII wieku opiekę nad wizerunkiem Matki Bożej sprawowali karmelici. W tym okresie rozpoczął się kult wizerunku Maryi Ostrobramskiej, a w bramie powstała niewielka drewniana kaplica. Z czasem obraz został przyozdobiony pozłacaną szatą ze srebra, a nad głową Madonny pojawiło się 40 złotych promieni i 12 gwiazd. W XVIII wieku obraz został koronowany, najpierw miedzianą, a potem srebrną koroną. Obie korony pokryto złotem. Liczne cuda sprawiły, że wokół wizerunku Maryi wierni poczęli składać liczne wota dziękczynne. Wkrótce było ich tak wiele, że zaczęto gromadzić je w skarbcu. Największe i najcenniejsze wotum w postaci ogromnego srebrnego księżyca z napisem „Dzięki Tobie składam Batko Boska za wysłuchanie próśb moich, a proszę Cię Matko Miłosierdzia zachowaj mnie nadal w łasce i opiece Swojej Przenajświętszej W.I.J 1849 roku” umieszczono bezpośrednio pod wizerunkiem Matki Boskiej. W latach 1712-1715 wokół obrazu wybudowano kamienną kaplicę. Sto lat później przebudowano ją w stylu klasycystycznym nadając jej dzisiejszą formę.
Matka Boska Ostrobramska. Tak wygląda wizerunek Maryi bez złotych sukienek i koron. Źródło: Wikimedia Commons
Wnętrze kaplicy w Bramie Ostrobramskiej w XIX wieku. Ilustracja w „Tygodniku Ilustrowanym” z 2 kwietnia 1864 roku. Źródło: Wikimedia Commons
„Dzięki Ci Matko”
Kult Matki Boskiej Ostrobramskiej, który rozwinął się wśród mieszkańców Wilna, szybko rozszerzył się na całą Rzeczpospolitą. Święty obraz w niezwykły sposób przetrwał w nienaruszonej formie wszystkie kataklizmy, które spadały na Wilno – wojny, najazdy grabieże i pożary. W 1919 roku po zajęciu Wilna przez polskie wojsko tysiące Polaków przybyło na dziękczynną mszę pod Ostrą Bramę. 2 lipca 1927 roku, za zgodą papieża Piusa XI, obraz Madonny został uroczyście koronowany w obecności marszałka Józefa Piłsudskiego i prezydenta Ignacego Mościckiego. Piłsudski złożył wtedy przed świętym obrazem dziękczynne wotum w postaci srebrnej tabliczki z napisem „Dzięki Ci Matko za Wilno”. W 1935 roku do Ostrej Bramy przybyło serce zmarłego Marszałka. W 1993 roku do Matki Bożej Ostrobramskiej pielgrzymował papież Jan Paweł II. Pamiątką tego wydarzenia pozostaje papieska złota róża złożona w kaplicy w Ostrej Bramie. Współcześnie do świętego wizerunku nadal wędrują tysiące Polaków. Jeszcze w 2019 roku u stóp Ostrej Bramy odbył się bożonarodzeniowy koncert, a w rozgwieżdżone wileńskie niebo popłynęły polskie kolędy.
Ostra Brama, 2017 rok. Zdjęcie mojego autorstwa.
Królowa Polski
Mijają wieki, przepadła wielka Rzeczpospolita, przesunęły się polskie granice. Czas zmienił wiele. Jest jednak coś niezmiennego. Matka Boska Ostrobramska ciągle pozostaje Królową Polski i Litwy, i tak jak przed wiekami w Ostrej świeci Bramie…
Piotr Worwa
Bibliografia:
Micuła Grzegorz, Wilno, Wydawnictwo RM, Warszawa 2014.
Ostra Brama, poznajwilno.pl
Tytułowa grafika: Widok Ostrej Bramy od strony ulicy Bazyliańskiej. Nad wejściem godło Polski – orzeł w koronie. Dwudziestolecie międzywojenne. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
