Pałac Królewski i Pałac Drottningholm czyli królewskie siedziby Sztokholmu

Sztokholm, jak przystało na stolicę królestwa, pochwalić może się wspaniałymi królewskimi siedzibami. Najważniejszą rezydencją królów Szwecji od stuleci pozostaje sztokholmski Pałac Królewski. Z kolei aktualną siedzibą, faktycznie zamieszkałą przez obecną szwedzką rodzinę królewską, jest położony na obrzeżach miasta Pałac Drottningholm.

Średniowieczna warownia

Początki Zamku Królewskiego w Sztokholmie nierozerwalnie związane są z początkami samego miasta. Już w X wieku na wyspie Helgeandsholmen wzniesione zostały ufortyfikowane strażnice, które zabezpieczały szlaki wodne wiodące na Bałtyk. A było czego strzec. O bogactwie Sztokholmu od początku decydowało jego strategiczne położenie między wodami Jeziora Melar, a Morzem Bałtyckim. W połowie XIII wieku, uznawany za założyciela Sztokholmu, jarl Birger, rozkazał wznieść na wyspie Stadsholmen murowane zamczysko. Z kamienia i cegły powstała mieszkalna wieża otoczona dziedzińcem oraz obronnymi murami. Zamek rozbudowywany w kolejnych stuleciach z czasem stał się najpotężniejszą warownią wybrzeży Morza Bałtyckiego oraz oficjalną siedzibą władców Szwecji. Na początku XVI wieku to właśnie w jego murach przesądzone zostały losy Szwecji. W 1520 roku król Chrystian II pochodzący z duńskiej dynastii Oldenburgów, pod pretekstem uczty koronacyjnej, zgromadził na zamku, a potem uwięził i wymordował kwiat szwedzkiej arystokracji – ponad 80 osób, w tym pięciu członków rady królewskiej i dwóch biskupów. Wydarzenia te doprowadziły do wybuchu rebelii. Oznaczała ona ostateczny kres unii kalmarskiej, zrzucenie duńskiej zwierzchności oraz wyniesienie do władzy w Szwecji rodu Wazów.

Zamek Trzech Koron

Przedstawiciele nowej dynastii – Gustaw I Waza oraz Jan III Waza – w kolejnych dziesięcioleciach, przy zachowaniu walorów obronnych, przekształcili średniowieczny zamek w renesansową rezydencję. W tym okresie zyskał on też swoją nazwę – Trzy Korony – od umieszczonych na głównej iglicy trzech pozłacanych koron. Z końcem wieku XVII zakończyć nie zdążała się kolejna przebudowa zamku nadająca mu barokowy rys. Zamek spłonął praktycznie doszczętnie podczas straszliwego pożaru w roku 1697, grzebiąc przy okazji niezliczone skarby zrabowane w Rzeczpospolitej w okresie Potopu. Projekt odbudowy zamku, już w formie pałacowej, przygotował architekt Nicodemus Tessin Młodszy, który jeszcze przed pożarem nosił tytuł oficjalnego architekta pałacowego. To zgodnie z jego koncepcjami, które oparł na stylu włoskiego baroku, przez kolejne pół wieku powstawał monumentalny, czworoboczny gmach Pałacu Królewskiego. Sam Tassin nie doczekał końca budowy, spowolnionej zresztą przez wybuch Wielkiej Wojny Północnej. Zmarł w 1727 roku. Prace kontynuował jego syn Carl Gustaw Tassin, a pałacowe wnętrza w stylu rokoko urządził architekt Carl Hårleman. Król Adolf Fryderyk oraz cała rodzina królewska ostatecznie mogli wprowadzić się do Pałacu Królewskiego w 1754 roku. Do swojej dyspozycji otrzymali 1413 pomieszczeń (tylko 674 z nich posiada okna).

Pałac Królewski

Szwedzka rodzina królewska w Pałacu Królewskim zamieszkiwała aż do 1982 roku. Obecnie rezyduje w położonym na obrzeżach miasta Pałacu Drottningholm. Nie zmienia to faktu, że Pałac Królewski nadal pozostaje najważniejszym budynkiem szwedzkiej stolicy. W jego murach odbywają się wszystkie oficjalne uroczystości państwowe i królewskie. Król Karol XVI Gustaw gości tu inne koronowane głowy, organizuje kolacje dla każdego nowo wybranego szwedzkiego parlamentu, przyjmuje laureatów nagrody Nobla. Do 1974 roku w Sali Stanu król co roku otwierał uroczyste posiedzenie szwedzkiego parlamentu. Cztery razy do roku w zamku odbywa się Rada Gabinetowa, na której rząd składa monarsze raport na temat aktualnego stanu państwa. Jest też sztokholmski Pałac Królewski wielką skarbnicą szwedzkich skarbów oraz wielką turystyczną atrakcją. Do zwiedzania udostępnione są królewskie apartamenty, muzeum antyku króla Gustawa III oraz Muzeum Trzy Korony ukazujące średniowieczne pozostałości zamku.

Pałac Drottningholm

Miejscem stałego zamieszkania szwedzkiej rodziny królewskiej Pałac Drottningholm stał się dopiero w 1982 roku. Jego historia jest jednak zdecydowanie dłuższa i sięga końca XVI wieku. Szwedzki król Jan III Waza rozkazał wtedy wznieść w tym miejscu pałac dla swojej polskiej małżonki – Katarzyny Jagiellonki. Pałac zlokalizowano na wyspie, która otrzymała nazwę Drottningholm – dosłownie Wyspa Królowej. W 1661 roku dawny pałac Jagiellonki nabyła wdowa po Karolu X Gustawie, królowa Jadwiga Eleonora. Jeszcze tego samego roku, w czasie nieobecności królowej, pałac spłonął doszczętnie. Królowa wdowa, która w tym okresie właściwie zarządzała Królestwem Szwecji, postanowiła odbudować pałac. Nowa siedziba stać miała się świadectwem potęgi państwa i… jej samej. Tak rozpoczęła się budowa wspaniałego renesansowego pałacu, którą kierował architekt Nicodemus Tessin Starszy. Po jego śmierci w 1682 roku budowę kontynuował jego syn Nicodemus Tessin Młodszy, który był zresztą autorem także projektu sztokholmskiego Pałacu Królewskiego.

Na Wyspie Królowej

Kolejna wielka władczyni zamieszkała w Drottningholm w połowie XVIII wieku. Ludwika Ulryka, córka króla Prus, otrzymała Pałac w 1744 roku jako prezent ślubny z okazji wyjścia za mąż za szwedzkiego następcę tronu – Adolfa Fryderyka. W kolejnych latach, już jako królowa Szwecji, stała się szarą eminencją szwedzkiej polityki dążąc do wzmocnienia władzy królewskiej. Opieką otoczyła artystów i naukowców. W Drottningholm założyła teatr. Nad jej kolekcją przyrodniczych eksponatów czuwał sam Linneusz. Po śmierci królowej Pałac stał się własnością jej syna, króla Gustawa III. Z tego okresu pochodzą otaczające Pałac francuski ogród oraz ogromny park. Obecnie to właśnie Pałac Drottningholm jest miejscem zamieszkania szwedzkiej rodziny królewskiej. Wejścia do Pałacu niezmiennie od stuleci strzegą z kolei marmurowe lwy… zrabowane przez Szwedów z Zamku Ujazdowskiego w Warszawie.

Piotr Worwa

Bibliografia:

Kopczyński Michał, Szwedzki Dom Wazów, „Wazowie. Dynastie Europy”, Biblioteka Gazety Wyborczej, s. 6-19.

Kurek Krzysztof, Sztokholmski Pałac Królewski, „Wazowie. Dynastie Europy”, Biblioteka Gazety Wyborczej, s. 125-127.

Drottningholms’ History, kungligaslotten.se

The Royal Palace Stockholm. With a list of monarchs from Gustav Vasa to Carl XVI Gustaf, The Royal Court, 2015.

Tytułowa grafika: Złota korona z mostu Skeppsholmen w Sztokholmie, 2023 rok. Zdjęcie mojego autorstwa.