Wyższy korpus dowódczy był najsłabszym ogniwem Wojska Polskiego w kampanii 1939 roku. Żołnierz bił się powyżej przeciętnej, dobrze, albo i bardzo dobrze. Młodszy korpus oficerski co najmniej dobrze. Natomiast generalicja, dowódcy wielkich jednostek zasłużyła w sumie co najwyżej na ocenę dostateczną. Dlaczego się tak działo? Było to bardzo trudne zadanie dowodzenie wojskami w warunkach rwącej się łączności, bez wiadomości o przeciwniku, niejako w ciemno. To na pewno szalenie utrudniało zadanie. Ale był i drugi element… (…) Wojna i wojsko jest rzemiosłem. Wymaga dobrej szkoły. Legioniści przy swoim patriotyzmie, zaangażowaniu, oddaniu, bo tego nie można przecież negować, to poświadczyli w 14 roku, nie mieli tego elementarza wojskowego. Nie mieli tych podstaw wojskowych i to w warunkach najtrudniejszych dało o sobie znać. (prof. Paweł Wieczorkiewicz)
1. Edward Rydz-Śmigły
Naczelny Wódz. Urodził się 11 marca 1886 roku w Brzeżanach w rodzinie podoficera armii austro-węgierskiej. Kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, a następnie na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1908 roku w Związku Walki Czynnej, a potem w Związku Strzeleckim. Jeden z oficerów Legionów Polskich. Walczył w I wojnie światowej. Przeszedł cały legionowy szlak bojowy, uczestnik m.in. bitwy pod Kostiuchnówką. Po kryzysie przysięgowym komendant główny Polskiej Organizacji Wojskowej. Minister Spraw Wojskowych w rządzie lubelskim Ignacego Daszyńskiego. W Wojsku Polskim od końca 1918 roku, awansowany na stopień generała. W 1919 roku dowodził akcją zdobywania Wilna, a potem operacją „Zima” na Łotwie, w czasie której razem z wojskami łotewskimi wyparł bolszewików z Łatgalii i Dyneburga. Odznaczony Orderem Virtuti Militari. W czasie wyprawy kijowskiej dowodził 3. Armią, na czele której 7 maja 1920 roku zajął Kijów. Podczas odwrotu dowodził frontem Południowo-Wschodnim i Frontem Środkowym. W bitwie warszawskiej dowódca prawego skrzydła grupy uderzeniowej działającej znad Wieprza. Poparł zamach majowy Józefa Piłsudskiego w 1926 roku. Od 1935 roku Generalny Inspektor Sił Zbrojnych, od 1936 roku Marszałek Polski. Po 1935 roku współautor 6-letniego planu unowocześnienia sił zbrojnych oraz koncepcji przyszłej polskiej doktryny wojennej. W wojnie obronnej 1939 roku Naczelny Wódz wojsk polskich. Całkowicie scentralizował dowodzenie armią. W oczekiwaniu na wsparcie Aliantów zachodnich rozlokował wojska wzdłuż granic wydając Niemcom bitwę graniczną. W obliczu klęski w nocy z 6 na 7 września opuścił Warszawę i przeniósł swoją kwaterę do Brześcia nad Bugiem. Problemy z łącznością oraz szybkie postępy niemieckie uniemożliwiły mu już wtedy efektywne dowodzenie. 17 września 1939 roku, po ataku ZSRS na Polskę, nakazał wycofywanie się oddziałów polskich w kierunku na Węgry i Rumunię oraz unikania walki z Sowietami. Następnie przekroczył granice rumuńską. Internowany. W 1941 powrócił potajemnie do kraju. Zmarł w Warszawie. Fot. Wikimedia Commons
2. Wacław Stachiewicz
Szef Sztabu Naczelnego Wodza. Urodził się 19 listopada 1894 roku we Lwowie w rodzinie lekarskiej. Studiował archeologię na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Członek Związku Walki Czynnej oraz Związku Strzeleckiego. Od 1914 roku w Legionach Polskich. W ich szeregach wziął udział w I wojnie światowej. Ranny w bitwie pod Konarami. Po kryzysie przysięgowym w 1917 roku wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski. Zdezerterował i przedostał się do Warszawy. Szef sztabu Komendy Naczelnej Nr I Polskiej Organizacji Wojskowej w Warszawie. Od 1918 roku w Wojsku Polskim, oficer sztabowy. Kawaler Orderu Virtuti Militari. W latach 1921-1923 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Paryżu. Wykładowca w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Od 1927 roku w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych, w 1935 roku powołany na stanowisko szefa Sztabu Głównego Wojska Polskiego oraz awansowany na generała. W czasie wojny obronnej szef Sztabu Naczelnego Wodza. Po opuszczeniu Warszawy przez Naczelnego Wodza pozostał w stolicy do 9 września koordynując obronę linii środkowej Wisły. Następnie dołączył do sztabu w Brześciu nad Bugiem. Po sowieckim ataku na Polskę 17 września, wraz z całym sztabem, przekroczył granice rumuńską. Internowany, zbiegł do Jugosławii, a potem Algierii. Pod wpływem generała Sikorskiego internowany przez Francuzów. Z końcem 1943 roku dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie pozostał do końca wojny nie otrzymawszy żadnego przydziału służbowego. Po II wojnie światowej osiadł w Kanadzie. Zmarł w Montrealu w 1973 roku. Fot. NAC
3. Władysław Bortnowski
Dowódca armii Pomorze. Urodził się 12 listopada 1891 roku w Radomiu. Po ukończeniu gimnazjum w Żytomierzu, studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Od 1908 roku członek Związku Wali Czynnej, a później Związku Strzeleckiego. Po wybuchu I wojny światowej w Legionach Polskich. Ranny w bitwie pod Łowczówkiem. Internowany po kryzysie przysięgowym w 1917 roku. Po uwolnieniu w Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 1918 roku w Wojsku Polskim. W 1919 roku ukończył wojenny kurs Szkoły Sztabu Generalnego. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, szefem sztabu 3. Armii Rydza-Śmigłego. Kawaler Orderu Virtuti Militari. W II RP pełnił liczne stanowiska sztabowe i dowódcze. W 1932 roku awansowany na generała. Od 1935 roku w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Dowódca Grupy Operacyjnej Śląsk, która w 1938 roku wkroczyła na Zaolzie. W wojnie obronnej dowódca Armii Pomorze, z którą bronił tzw. korytarza pomorskiego. Już trzeciego dnia wojny przerażony jej przebiegiem doznał załamania nerwowego i próbował złożyć dowództwo na ręce marszałka Rydza-Śmigłego. Wraz z armią Pomorze stoczył trzy krwawe bitwy: w Borach Tucholskich, pod Bydgoszczą i Nakłem. 7 i 8 września spotkał się w Kutnie z dowódcą Armii Poznań gen. Kutrzebą, któremu się podporządkował. Nieudolnie dowodził w bitwie nad Bzurą. Ranny, 21 września dostał się do niemieckiej niewoli. Spędził w niej resztę II wojny światowej. Pozostał na emigracji, najpierw w Wielkiej Brytanii, potem w Stanach Zjednoczonych. Zmarł w 1966 roku w Glencove, w USA. Fot. NAC
4. Tadeusz Kutrzeba
Dowódca Armii Poznań. Urodził się 15 kwietnia 1886 roku w Krakowie. Jego ojciec, oficer wojsk austro-węgierskich, zmarł przed jego narodzinami. W wieku 10 lat rozpoczął edukację w austriackich korpusach kadetów w Austrii i na Morawach. W 1906 roku ukończył studia na Wydziale Inżynieryjnym Wojskowej Akademii Technicznej w Wiedniu. Dzięki znakomitym wynikom w nauce służbę wojskową kontynuować mógł w rodzinnym Krakowie. Wybuch I wojny światowej zastał go w Sarajewie. Był świadkiem zamachu na arcyksięcia Ferdynanda, który stał się bezpośrednią przyczyną Wielkiej Wojny. W kolejnych latach jako oficer sztabowy przeszedł przez front serbski, rosyjski, włoski oraz rumuński. U kresu wojny w obliczu rozpadającej się Monarchii Habsburskiej zwolnił się ze służby, nawiązał kontakt z urzędującą w Krakowie Polską Komisją Likwidacyjną oraz wstąpił do tworzącego się Wojska Polskiego. Skierowany do Sztabu Generalnego, a następnie do dywizji gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. Autor i uczestnik operacji dyneburskiej na Łotwie, za którą otrzymał Order Virtuti Militari. Jeden z dowódców wyprawy kijowskiej w 1920 roku. Szef Frontu Południowo-Wschodniego, w czasie bitwy warszawskiej sztabu Frontu Środkowego, a następnie nowo utworzonej 2. Armii, z którą wyzwolił Białystok, a bolszewickie oddziały zepchnął w kierunku Grodna i Lidy. W II RP wykładowca akademicki, sztabowiec oraz szef Oddziału IIIa Operacyjnego Biura Ścisłej Rady Wojennej. Uczestnik rozmów z Francuzami oraz konferencji w Genewie i Locarno. Przypadkiem zapoznany z przewrotowymi planami Piłsudskiego nie zdradził Marszałka. W dobie przewrotu majowego pozostał wierny legalnym władzom. W 1927 roku awansowany na generała. Komendant Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Od 1935 roku w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Współautor planów obrony kraju, zwolennik modernizacji i unowocześnienia armii. W wojnie obronnej dowódca Armii Poznań, z którą bronił Wielkopolski. Sprawnie wycofał swoje oddziały w kierunku wschodnim, a od 9 września wraz z Armią Pomorze, przeszedł do kontrnatarcia w bitwie nad Bzurą. Operacja ta, w której udział wzięło prawie 225 tys. polskich żołnierzy, była największym manewrem zaczepnym przeciwko Niemcom do czasów bojów niemiecko-sowieckich na Froncie Wschodnim. Po początkowych sukcesach w wyniku przewagi wroga 17-18 września rozbity nad Bzurą. Z częścią ocalałych oddziałów przebił się do Warszawy, biorąc udział w jej obronie. Nie skorzystał z okazji ewakuacji z miasta. Prowadził negocjacje kapitulacyjne z Niemcami, ostatecznie 28 września osobiście składając podpis pod aktem bezwarunkowej kapitulacji stolicy. Do 1945 roku w niewoli niemieckiej. Zmarł na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii w 1947 roku. Fot. Wikimedia Commons
5. Juliusz Rómmel
Dowódca Armii Łódź. Urodził się 3 czerwca 1881 roku w Grodnie w rodzinie szlacheckiej. Edukację odebrał w rosyjskich korpusach kadetów w Pskowie i Petersburgu. Walczył w wojnie japońsko-rosyjskiej oraz I wojnie światowej. Po wybuchu rewolucji w Rosji aktywnie uczestniczył w formowaniu się polskich jednostek. Od 1918 roku w Wojsku Polskim. W wojnie polsko-bolszewickiej dowódca 1. Dywizji Piechoty Legionów, a następnie 1. Dywizji Jazdy. W 1920 roku gromił bolszewików na Wołyniu, w Małopolsce Wschodniej, w obronie Lwowa oraz w rejonie Zamościa. W bitwie pod Komarowem, która przeszła do historii jako największa bitwa kawaleryjska XX wieku, pokonał bolszewicką 1. Armie Konną Budionnego. Kawaler Orderu Virtuti Militari, w 1922 roku zweryfikowany w stopniu generała. W armii II RP oficer kawaleryjski. Od 1929 roku w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. W wojnie obronnej 1939 roku dowodził Armią Łódź, z którą miał osłaniać kierunek Łódź–Warszawa. 7 września opuścił swój sztab, właściwie porzucając armię (dowództwo nad Armią Łódź przejął wtedy gen. Thomée, wycofał się z nią w kierunku Modlina), i udał się do Warszawy, gdzie objął dowództwo nad formującą się Armią Warszawa. Wydał rozkaz kapitulacji stolicy. Resztę II wojny światowej spędził w niemieckiej niewoli. Po jej zakończeniu powrócił do kraju. W 1947 roku przeniesiony w stan spoczynku, po 1956 roku aktywny w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Zmarł w 1967 roku w Warszawie. Fot. NAC
6. Antoni Szylling
Dowódca Armii Kraków. Urodził się 31 sierpnia 1884 r. w Płoniawach na Mazowszu. Pochodził z rodziny ziemiańskiej o korzeniach kurlandzkich. W Warszawie uczęszczał na wydział agronomiczny szkoły handlowej. Włączył się również w antycarską działalność PPS. Aresztowany i w 1905 roku karnie wcielony do rosyjskiej armii, w której przesłużył kolejne dwa lata. Po powrocie do Warszawy ukończył rolnicze studia oraz rozpoczął pracę w podwarszawskiej stacji badań zootechnicznych. Uczestnik I wojny światowej, walczył na froncie wschodnim oraz w Rumunii. Od 1917 roku w Związku Wojskowych Polaków w Kiszyniowie, a potem w II Korpusie Polskim, w sztabie gen. Hallera. Pod Kaniowem wzięty do niemieckiej niewoli. Po 1918 roku w Wojsku Polskim. Bił się w wojnie polsko-ukraińskiej oraz polsko-bolszewickiej m.in. w słynnej bitwie pod Komarowem. W II RP, poza kilkuletnią przerwą w służbie wojskowej, pełnił stanowiska dowódcze w różnych jednostkach m.in. w Warszawie, Katowicach i Modlinie. W 1927 roku ukończył Centrum Wyższych Studiów Wojskowych, a dwa lata później awansował na generała. Od 1937 roku w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. Kawaler Orderu Virtuti Militari. W wojnie obronnej 1939 roku dowodził Armią Kraków, z którą opierając się o śląskie umocnienia i Karpaty miał bronić południowej Polski. Zajęcie przez Niemców Czechosłowacji całkowicie przekreśliło te plany. Od 1 września przeważające siły niemiecki dążyły do oskrzydlenia, otoczenia i rozbicia Armii Kraków. Już 1 września gen. Szylling był zmuszony w bojach na południu wykorzystać swój jedyny odwód – 10. Brygadę Kawalerii Zmotoryzowanej. W kolejnych dniach rozpoczął odwrót na wschód skutecznie wymykając się wrogowi oraz podejmując nieudane próby zorganizowania obrony na Nidzie i Dunajcu, a następnie na Sanie. Resztki Armii Kraków, po połączeniu się z Armią Lublin, odcięte od przedmościa rumuńskiego zostały dopiero na Lubelszczyźnie, gdzie 17-20 września wzięły jeszcze udział w bitwie pod Tomaszowem Lubelskim – największej pancernej bitwie polskiej wojny obronnej. 20 września wyczerpane polskie oddziały skapitulowały przed wrogiem, a gen. Szylling wraz z 20 tys. żołnierzy polskich trafił do niemieckiej niewoli. Spędził w niej resztę II wojny światowej. Potem na emigracji w Kanadzie. Zmarł w 1971 roku w Montrealu. Fot. Wikimedia Commons
7. Kazimierz Fabrycy
Dowódca Armii Karpaty. Urodził się 3 marca 1888 roku w Odessie. Edukację pobierał najpierw w Gimnazjum w Niemirowie, by kontynuować ją na studiach technicznych we Lwowie oraz Monachium. W 1908 roku jeden z założycieli Związku Walki Czynnej, w 1910 roku Związku Strzeleckiego. W okresie I wojny światowej w Legionach Polskich, ranny w bitwie pod Kuklami. W 1917 roku internowany przez Niemców po kryzysie przysięgowym. Od 1918 roku w Wojsku Polskim. Uczestnik wojny z bolszewikami, kawaler Orderu Virtuti Militari. W 1924 roku uzyskał stopień generała. Poparł przewrót majowy marszałka Piłsudskiego. W II RP wiceminister spraw wojskowych, od 1934 roku Inspektor Armii z siedzibą we Lwowie. W wojnie obronnej 1939 roku nieudolnie dowodził Armią Karpaty. Prowadził chaotyczny odwrót, utracił Tarnów. Od 6 września dowódca Armii Małopolska. Nie utrzymał linii Sanu, po czym 11 września porzucił swoje oddziały i wyjechał do Lwowa. Następnie udał się do Naczelnego Dowództwa w Brześciu nad Bugiem, gdzie został mianowany dowódcą obrony Przedmościa Rumuńskiego. 18 września przekroczył rumuńską granicę. Internowany. Resztę II wojny światowej spędził na Bliskim Wschodzie, a o jej zakończeniu pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł w 1958 roku w Londynie. Fot. NAC
8. Emil Krukowicz-Przedrzymirski
Dowódca Armii Modlin. Urodził się 25 stycznia 1886 roku w Niemirowie. Jego ojciec był miejscowym farmaceutą. Edukacje pobierał w Koszycach, Hranicach, a potem na Wojskowej Akademii Technicznej w Mödling. Oficer armii austro-węgierskiej, w czasie I wojny światowej ranny w nogę w walkach pod Buskiem koło Lwowa. Od 1918 roku w Wojsku Polskim. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, bronił Grudziądza, walczył o poleski Horodec. Kawaler Orderu Virtuti Militari. W II RP sztabowiec, dowódca jednostek wojskowych, szef Departamentu Artylerii Ministerstwa Spraw Wojskowych. W 1931 roku awansowany na stopień generała. Od 1939 roku w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. W wojnie obronnej 1939 roku dowodził Armią Modlin, z którą miał osłaniać Warszawę na kierunku niemieckiego natarcia od Prus Wschodnich. Do 3 września toczył z Niemcami bitwę pod Mławą. Następnie przeprowadził odwrót i bronił się na linii Narwi i Bugu. Od 10 września, po oddaniu części sił Armii Warszawa, na czele Armii gen. Przedrzymirskiego. Kontynuował marsz na południe biorąc udział w drugiej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Pozostał ze swoimi żołnierzami do końca podpisując akt kapitulacji dopiero 26 września. Resztę II wojny światowej spędził w niemieckiej niewoli. Po jej zakończeniu pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, a potem w Kanadzie. Zmarł w 1957 roku w Toronto. Fot. Wikimedia Commons
9. Stefan Dąb-Biernacki
Dowódca Armii Prusy. Urodził się 7 stycznia 1890 roku w Gnojnie na Mazowszu. Pochodził z rodziny włościańskiej. Absolwent Szkoły Handlowej w Warszawie oraz Wydziału Rolniczego Towarzystwa Kursów Naukowych. Inżynier rolnictwa, pracownik Wyższej Szkoły Rolniczej w Dublanach. Od 1907 roku w ruchu niepodległościowym. Członek Drużyn Strzeleckich, żołnierz Legionów Polskich. Uczestnik I wojny światowej, internowany przez Niemców po kryzysie przysięgowym. W 1918 roku w Polskiej Organizacji Wojskowej, następnie w Wojsku Polskim. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kawaler Orderu Virtuti Militari. W 1924 roku awansowany na stopień generała, poparł przewrót majowy Piłsudskiego. Czynny w represjach przeciwko dziennikarzom niechętnym Sanacji. W II RP dowódca wielu jednostek wojskowych, w latach 1926-1930 w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych, od 1930 roku Inspektor Armii Wilno. W wojnie obronnej 1939 roku dowodził odwodową Armią Prusy. Niezdecydowany i nieudolny, nie panował nad nie od końca skoncentrowanymi jeszcze jednostkami wojskowymi. 5 września nie wykorzystał okazji natarcia na Niemców w rejonie Piotrkowa Trybunalskiego. W kolejnych dniach pozwolił rozbić i rozproszyć podległe sobie jednostki najpierw na wysokości Tomaszowa Mazowieckiego, a potem Iłży. Nie towarzyszył swojemu wojsku w czasie odwrotu. Właściwie je porzucił, wyprzedził oraz przekroczył Wisłę jako pierwszy. Na czele resztek Armii Prusy wziął jeszcze udział w drugiej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Po ostatecznej klęsce zdołał zbiec z pola bitwy. Przedostał się przez Węgry do Francji. W ostrym konflikcie z Władysławem Sikorskim, obwiniany za wrześniową klęskę, więziony, osądzony i zdegradowany do stopnia szeregowca. W 1943 roku zwolniony z więzienia, wyjechał do Irlandii. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł w 1959 roku w Londynie. Fot. Wikimedia Commons
10. Tadeusz Piskor
Dowódca Armii Lublin. Urodził się 1 lutego 1889 roku w Borze pod Ostrowcem. Był synem inżyniera. Ukończył warszawskie gimnazjum, a następnie studiował na uniwersytecie w Liege w Belgii oraz na Politechnice Lwowskiej. Członek Związku Walki Czynnej oraz Związku Strzeleckiego. Uczestnik I wojny światowej, żołnierz Legionów Polskich. Sztabowiec, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego. Internowany przez Niemców po kryzysie przysięgowym w 1917 roku, członek Polskiej Organizacji Wojskowej. Od 1918 roku w Wojsku Polskim. Jeden z ważniejszych sztabowców polskich, zarówno podczas walk z Ukraińcami, jak i w okresie wojny polsko-bolszewickiej. Od listopada 1919 roku do lipca 1920 roku adiutant Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego. Kawaler Orderu Virtuti Militari, w 1924 roku awansowany na generała. Poparł zamach majowy marszałka Piłsudskiego. Od 1926 roku szef Sztabu Generalnego, od 1928 roku Sztabu Głównego. Po 1931 roku Inspektor Armii Baranowicze. W czasie wojny obronnej, 4 września 1939 roku otrzymał rozkaz zorganizowania Armii Lublin. Od 8 września bronił z nią linii Wisły, następnie od 14 września w odwrocie. W połowie września na Lubelszczyźnie stanął na czele połączonych, wycofujących się Armii Lublin, Armii Kraków oraz niedobitków Armii Prusy. Podporządkował się mu gen. Szylling. Z siłami tymi w dniach 17-20 września stoczył pancerną bitwę pod Tomaszowem Lubelskim. Osobiście zdecydował o frontalnym natarciu na Tomaszów. 20 września, gdy możliwości walki zostały wyczerpane, a oddziały polskie otoczone, wydał rozkaz kapitulacji. Resztę II wojny spędził w niemieckiej niewoli, potem pozostał na emigracji. Zmarł w 1951 roku w Londynie. Fot. NAC
Piotr Worwa
Bibliografia:
Armie Wojska Polskiego 1939, sztetl.org.pl
Gawęda prof. Pawła Wieczorkiewicza na temat generałów stojących na czele Wojska Polskiego w wojnie 1939 roku, Polskie Radio, 14.09.2004 r.
Generał Władysław Bortnowski. Audycja Andrzeja Sowy z cyklu „Na historycznej wokandzie”, Polskie Radio, 03.01.2001 r.
Antoni Szylling, pod red. zespołu Magazynu Historycznego „Mówią Wieki”, Kolekcja Hachette, Warszawa 2014.
Tadeusz Kutrzeba, pod red. zespołu Magazynu Historycznego „Mówią Wieki”, Kolekcja Hachette, Warszawa 2012.
O polskich generałach września 1939 roku opowiada historyk, prof. Janusz Odziemkowski. Audycja prowadzona przez Andrzeja Sowę, Polskie Radio, 01.09.2001 r.
Postacie, Dzieje.pl. Portal Historyczny, dzieje.pl
Sylwetka gen. Tadeusz Piskora – rozmowa red. Andrzeja Sowy z dr Jerzym Izdebskim, Polskie Radio, 25.11.2001 r.
Tytułowa grafika: Obchody Święta Niepodległości w Warszawie, 1937 rok. Na pierwszym planie Generalny Inspektor Sił Zbrojnych marszałek Edward Rydz-Śmigły przyjmuje defiladę oddziałów artylerii. Obok niego stoi wiceminister spraw wojskowych generał Janusz Głuchowski. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe
