Teatr Dionizosa i Odeon to dwie starożytne areny teatralne ukryte u podnóża ateńskiego Akropolu. Ich wielkość i wspaniała forma budziły podziw antycznego świata. I tak pozostało. Nawet dzisiaj bowiem Teatr Dionizosa i Odeon mogą konkurować z najwspanialszymi teatrami Europy i świata.
Teatr Dionizosa
Antyczne, greckie teatry swym wyglądem przypominały dzisiejsze areny sportowe. Były budowlami otwartymi, a przedstawienia odbywały się na wolnym powietrzu. Taką formę przyjął też Teatr Dionizosa w Atenach, który ulokował się na południowych zboczach Akropolu w V w. p.n.e. Na początku cały teatr składał się tylko ze sceny (orchestra), drewnianych ław dla publiczności (theatron) oraz prowizorycznej skene – baraku, w którym aktorzy zmieniali kostiumy. Stałą częścią teatru był też thymele (ołtarz) stojący pośrodku orchestry, wokół którego występował aktor i chór. Teatr Dionizosa był kilkakrotnie przebudowywany. Ostateczną formę nadał mu około 330 r. p.n.e Likurg – ateński arystokrata, polityk i słynny mówca, uczeń Platona. To z jego inicjatywy wzniesiono kamienny teatr. Powstały marmurowe siedzenia i kamienna skyne. Popularność teatru rosła wraz ze wzrostem znaczenia obchodów Wielkich Dionizji – święta poświęconego Dionizosowi – bogowi wina i płodności. Wielkie Dionizje obchodzone w Atenach przez sześć dni pod koniec marca i na początku kwietnia, wypełniały prezentacje komedii, tragedii oraz chórów. Te wystawiane były właśnie w Teatrze Dionizosa. Swoje sztuki wystawiali w nim m.in. Ajschylos, Sofokles, Eurypides i Arystofanes. Teatr Dionizosa już w starożytności stał się jednym z najważniejszych obiektów tego typu w antycznym świecie. Stanowił też wzór architektoniczny dla wszystkich późniejszych teatrów greckich. Wraz z końcem starożytności popadł w ruinę. Ponownie odkryty został dopiero w XIX wieku.
Teatr Dionizosa w 1865 roku. Źródło: Félix Bonfils, Wikimedia Commons
Teatr Dionizosa. Zdjęcie mojego autorstwa, 2018 rok.
Południowe zbocza Akropolu, poniżej których położony jest Teatr Dionizosa. Zdjęcie mojego autorstwa, 2018 rok.
Odeon Heroda Attyka
W czasach rzymskich, obok Teatru Dionizosa, na południowo-zachodnim stoku Akropolu powstał Odeon – budowla w formie krytego dachem teatru. Wznieść rozkazał go Herod Attyk – rzymski arystokrata, archont Aten i nauczyciel cesarza Marka Aureliusza. Odeon został wybudowany na cześć jego zmarłej małżonki Anny Regilli. Mógł pomieścić nawet 6 tys. widzów. Pierwotnie był to stromy teatr z trzypiętrową kamienną ścianą przednią i drewnianym dachem wykonanym z drogiego cedru z drewna libańskiego. Na jego scenie odbywały się liczne przedstawienia i koncerty. Odeon Heroda Attyka uchodził za największy i najwspanialszy z odeonów starożytności. Jego świetność minęła wraz z epoką antyku. Częściowo zrekonstruowany został dopiero w latach 50 XX wieku. Odtąd regularnie odbywają się w nim koncerty i spektakle. Jego znakomita akustyka budzi podziw muzyków i inżynierów nawet w czasach współczesnych.
Odeon Heroda Attyka w 1880 roku. Źródło: Brooklyn Museum, Wikimedia Commons
Teatr Dionizosa. Fot. Bartosz Miśkowiec, 2018 rok.
Teatr Dionizosa. Zdjęcie mojego autorstwa, 2018 rok.
Kamienna ściana przednia Odeonu. Fot. Bartosz Miśkowiec, 2018 rok.
„Świat teatrem”
Teatr Dionizosa i Odeon to jedne z najwspanialszych scen teatralnych starożytności. Już w swoich czasach stały się symbolem i wzorem dla wszystkich teatrów greckich i rzymskich. Pozycję tę zachowały do dziś. Po 2 tys. lat ich orchestry odżyły. Bo…
Świat jest teatrem, aktorami ludzie,
którzy kolejno wchodzą i znikają.
(Wiliam Szekspir)
Piotr Worwa
Bibliografia:
Sztuka i Historia Grecji, Wydawnictwo eb Bonechi.
Dionizje, encyklopedia.pwn.pl
Teatr Dionizosa, wiw.pl
Tytułowa grafika: Odeon w Atenach. Zdjęcie mojego autorstwa, 2018 rok.
